Botanika indd

efir  moy-
 
lari 
(zira,  shivitda)  va 
zaharli  moddalar 
(mastak,  achchiq 
bodom,  shaftoli  va  kampirchoponda)  saqlanadi.
1.  Qanday  o‘simliklar  ikki  urug‘pallali  o‘simliklar  deyiladi?
2.  G‘o‘zaning  chigiti  bug‘doy  urug‘idan  nimasi  bilan  farq 
qiladi?
3.  Qanday  o‘simliklar bir  urug‘pallali  o‘simliklar  deyiladi?
4.  Bir  urug‘pallali  o‘simliklaming  urug‘i  ikki  urug‘pallali  o‘sim- 
liklamikidan  qanday  farq  qiladi?
5.  Urug‘  tarkibida  qanday moddalar bor?
IV  BOB.  GULLI  0 ‘SIMLIKLARNING  HAYOTIY
 
FAOLIYATI
25-§.  0 ‘SIMLIKLARNING  MINERAL  OZIQLANISHI.
ILDIZ  BOSIMI.  0 ‘G‘ITLAR
Tuproqdagi  suv  ildiz  tukchalariga,  ulardan  esa po'stloq
 
hujayralariga  qanday  о 'tadi?
  Bu  savolga juda  ko‘p  misol- 
lar  bilan  javob  berish  mumkin.  0 ‘simliklar  ildizining  mu-

---

him vazifasi tuproqdan  suv va unda  erigan  oziq moddalami 
shimib  olib,  yerusti  qismiga uzatishdan iborat.
Tuproqdagi  suv  va  unda  erigan  oziq  moddalar  dastlab 
ildiz tukchalariga,  so‘ngra ular bilan yonma-yon joylashgan 
po‘stloq hujayralariga o‘tadi. Hujayradan hujayraga so‘rilgan 
suv va unda erigan oziq moddalar ildizning o‘tkazuvchi qis­
miga yetib boradi va u yerdan o‘simlikning yerusti  qismiga 
ko‘tariladi.
Boshqa tirik organizmlar kabi,  o‘simliklar ham suv bilan 
tirik.  Ularda boradigan ko‘pgina biologik jarayonlar  suv tu- 
fayli  amalga  oshadi.  Eng  muhimi,  suvda  o‘simliklar  uchun 
zarur bo‘lgan oziq moddalar erigan holda bo‘ladi.  Suv orqa­
li  ular  hujayra,  to‘qimalarga  va  o‘simliklarning  boshqa  or- 
ganlariga o‘tadi.  Suv yetarli bo‘lganda o‘simliklar hujayrasi 
tarang holatda bo‘ladi.  Aks holda,  o‘simliklar so‘lib  qoladi.
So‘ligan  o‘s  nl  darga  suv  quyilganda,  ular qanday  qilib 
tiklanishi  sizga  ma’lum.
0 ‘simliklaming  poyasi  yoki  shoxi  kesilsa,  ulardan  suv 
tomchilari  sizib  chiqadi.  Siz  buni  shira  harakati  boshlangan 
vaqtda  kesilgan tok,  terak,  tol  novdalarida  ko‘p  ko‘rgansiz. 
Yoki  yantoq  ildiz  bo‘g‘zidan  kesib  tashlansa,  undan  suv 
tomchilari yumalab tushishining  guvohi bo‘lasiz.  Bu suyuq- 
lik  o‘z-o‘zidan  chiqmay,  balki  ildiz  bosimi  kuchi  ta’sirida 
harakatga keladi.  Bu kuch  suvni  va unda  erigan  oziq  mod­
dalami  bir  hujayradan  ikkinchisiga  o‘tishida  pastdan  yuqo- 
riga ko‘tarilishiga majbur etadi  (55-rasm).
Qish  kirishi  bilan  ko‘p  yillik 
ocs ml klami ig ildiz tukchalari o‘z 
faoliyatini  to‘xtatadi.  Bahor  kelib, 
kunlar  isishi  bilan  ildiz  tukchalari 
yana  faollashadi.
Yoz 
oylarida 
0 ‘zbekiston 
sharoitida 
yog‘ingarchilik 
de- 
yarli  bo‘lmay,  harorat  ko‘tarilib, 
55-rasm.
 Ildiz bosim kuchi- 
o‘s to] klaming 
suvga 
ehtiyoji 
niaksettiruvchitajriba