Bosim bilan haydash va issiqlik mashinalari

O‘QLI NASOS VA VENTELATORLARNING HISOBI, XARAKTERISTIKASI VA ROSTLASH USULLARI
O‘qli mashinalarni hisoblashda quyidagilar ma’lum bo‘lishi kerak:
H-so‘rish balandligi (m uzatiladigan muhit ustuni); Q-unumdorlik ( ) va muhitning fizikaviy konstantalari.
Harakatga keltiruvchi yuritkichning aylanish soni mashinaning aylanish soniga teng bo’ladi. Shuning uchun o’qli mashinalar markazdan qochma mashinalarga nisbatan tezkordir. Vtulkaning nisbiy diametri, 
 (15.11)
bo’lib, bunda katta miqdorlar yuqori bosimli mashinalarga mos keladi.
Ishchi diametri, 
(15.12)
bunda k_φ = c_a/u_vt, k_φ =0,6÷1; n-aylanish chastotasi; vtulka diametri
Parrak uzunligi:
 ( - (15.13)
parrak hisobi o‘rtacha diametri bo’yicha olib boriladi,
(15.14)
va bo’lganda silindrik parraklar qo’llanilishi mumkin.
Agarda bo’lsa, parrak 7÷10 uchastkalarga bo’linadi va har bir uchastkasi o’rtacha diametr bo’yicha hisoblanadi. Har bir uchastkadagi parrak burchagi uziga mos bo’lganligi uchun, parrak burllgan (vintsimon) bo’ladi.
O’qli nasoslarda ishchi parraklar soni 3 tadan 6 tagacha, o’qli ventilatorlarda esa 40 tagacha bo’ladi.
Parraklar panjara qirqimini, parraklar joylashgan nisbiy qadami t=0,5÷1,5 bo’lganda qirqimining xordasi bo’ladi, (bunda t-g’ildirak diametri va qabul qilingan parraklar soni bo’yicha aniqlanadigan qiymat).
Hisoblar natijasida parrakning _β_1p, _β_2p  va b lar aniqlanadi va parrakning qirqim shakli quriladi.
Markazdan qochma nasoslarga o’xshab, o’qli nasoslarning xarakteristikasi, so’rish balandligini, quvvatini va FIKlarni unumdorlikka bog’liqligini bildiradi.
Odatda xarakteristikalar aylanish chastotasi o’zgarmas n=const tajribalar orqali qiymatlar uchun quriladi, aylanish chastotasi o’zgaruvchan bo’lganda xarakteristikalar o’xshashlik ifodalar yordamida qayta hisoblanadi (9.2-rasm).

15.2-rasm. O’qli ventilatorlarni H = f(Q) xarakteristikalari.
1-У-12 № 16 seriyali ventilator; 2- BC seriyali ventilator.

Past bosimli mashinalarda so’rish balandligning xarakteristikasi, pastga qarab yunalgan egri chiziq shaklida bo’ladi. Bunda xarakteristikalarda egarli uchastkalar ham uchraydi. Xarakteristikadagi, egar shaklidagi uchastka hosil bo’lishining sababi (9.2-rasm), sarf kamayishi, parrakni ko’taruvhci kuchlarning kamayishi va xujum burchagining oshishi hamda ikkilamchi oqimlarning mavjudligini bildiradi.

Shu sababli o’qli mashinani ishlatishdan oldin, bosimli quvurdagi zadvijka to’liq ochilgan, ya’ni mashina yuklangan bo’lishi kerak.
Xarakteristikani ishchi zonasi, uning barqaror qismida boshlanadi, ya’ni B nuqtaning o’ngroq qismiga to’g’ri keladi (10.3-rasm). Bunda maksimal bosimi, xarakteristikaning B nuqtadagi bosimining 0,9 ga teng bo’ladi. Minimal FIK esa 0,9 η_max ga teng bo’ladi.



15.3-rasm. n = const li o’qli vetilyatorning xarakteristikasi
O’qli mashinalarning xarakteristikalari, markazdan qochma nasoslarga o’xshab, o’lchovsiz ham bo’lishi mumkin.
O’qli mashinalarni unumdorligini, aylanish chastotasini o’zgartirish, ishchi kurakchalarning buralishi, kirishdagi yunaltiruvchi apparatlar va drossellash yordamida rostlash mumkin. Birinchi usul eng samaralidir. Drosselli rostlashning kamchiligi shundan iboratki, uzatish kamayganda, quvvat o’zgarmaz bo’lib qoladi yoki oshadi. Shu sababli bu rostlash usulida, ko’chirilayotgan muhitning hajm birligiga, sarflanadigan energiya miqdori oshadi.
O’qli mashinalarning ishchi g’ildiragiga kirishidagi parraklarini burash yoki yunaltiruvchi apparatlar yordamida rostlanishida, energiya ancha tejamli sarflanadi.