Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Axborotni himoyalash vositalarining 
maxsuslashtirilgan dasturlari
Tarmoqli OT larga o‘rnatilgan vositalarga qaraganda axborotni himoyalash 
vositalarining maxsuslashtirilgan dasturlari kirishga ruxsat berilmaganlardan himoyalash 
uchun umuman yaxshi imkoniyatlar va xarakteristikalarga ega. Axborotlarni himoyalash 
uchun shifrlash dasturlardan tashqari erishib bo‘ladigan ko‘p tashqi vositalar mavjud. 
Yuqorida ko‘rilgan axborot oqimini cheklay oladigan ikki hil turdagi tizimni keltiramiz:
1. Firewalls – brandmauerlar (firewall – so‘zmа – so‘z tарjimасi – olovli devor). Lokal 
va global tarmoqlari oralig‘ida maxsus ora-liqda serverlar o‘rnatiladi, ulardan o‘tadigan 
tarmoqli/transportli  pog‘onalarni  grafikini  nazorat  qiladi  va  filtrlaydi.  Bu  kаrpораtiv 
tarmoqlarga tashqaridan kiradigan, ruxsat etilmagan xavfni keskin tushirishga yordam 
beradi, lekin bu xavfni buturlay yo‘qotmaydi. Ko‘proq himoyalangan usulning turli 
ko‘rinishlardan maskarod (masquerading) usuli, bu barcha Lokal tarmoqdan chiqadigan 
grafik firewall – server nomidan yuborilib, lokal tarmoqni umumiy ko‘рinmаydigаn qiladi.
2. Proxy – servers (proxy – ishonchnoma, ishongan shахс). Tarmoqli/Transportli pog‘ona 
hamma grafik lokal va Global tarmoqlari orasidagi to‘liq ma’n etiladi – marshrutizatsiya 
degan narsa umuman yo‘q, lokal tarmoqdan globalga murojatlar esa maxsus o‘rtalik 
– serverlar orqali bajariladi. Ko‘rinib turibdiki, Global murojat qilish umuman mumkin 
bo‘lmaydi. 
ishlatilishini nazarda tutib va ular jarayonni sezilarli sekinlashtirishini hisobga olib 
maxsus mikrasxemalar ishlab chiqilmoqda. 

---

41
Modomiki absolyut ishonchlikka erishish mumkin emasligini hisobga olib axborotni 
saqlash vositasida biri bo‘lib ma’lumotlarni dubllash (masalan, disklar), nusxa ko‘chirish 
va nusxalarni ishonchli joyda saqlash. Agar oldin bu maqsad uchun egiluvchan disklar 
yoki magnit lentalar yaroqli bo‘lsa, bugun ularning kerakligiga gumon tug‘dirish mumkin. 
Albatta, 2,5 -10 G bayt Exabute  turdagi  lentalar juda  keng  ishlatilmoqda, lekin bunday 
ma’lumotlar saqlovchilar-ning baland narxlari qo‘llashni cheklashtiradi (ularga yozish 
tezligi ham yaxshilansa bo‘lardi).
Ular alternativ qayta-qayta yozadigan CD disklardir, ularning narxi ancha pastroq, 
lekin arzon modellar uchun bir diskning xajmi 1G baytdan oshmaydi. Istisno emas, yaqin 
vaqtlarda axborot saqlashni asosiy vositasi bo‘lib uning mustaqil qattiq diskda dubllash 
bo‘ladi. 10 G bayt va ko‘proq xajmli qattiq disklarni keng ishlatilganda bo‘lishi mumkin. 
Oxirgi vaqtda urulma panellar keng tarqalmoqda, ular odamlarni barmoq yoki kaft 
izlari bo‘yicha bilib olishga qоdir. 
Shunga o‘xshash qurulmalar kliyent qo‘l qo‘yishini bevosita kiritish uchun 
ishlatiladi (planshet turidagi qurulma, displey bilan birlashgan) va bor namuna bilan uni 
solishtirishtiradi.