Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish

VBScript
VBScript tili Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan bo‘lib, Visual Basic 
tilining bir qismi hisoblanadi. VBScript tili Internet Explorer va Microsoft Internet Information 
Server (IIS) lar bilan ishlashga mo‘ljallangan tildir. VBScript tilining JavaScript tili bilan 

---

84 
umumiy qisimlari bir nechta, jumladan u aynan Microsoft Internet Explorer bilan ishlash va 
uning qo‘llanish sohasini cheklay olish imkoniyatiga ega. VBScript interpretatorli til hisoblanib, 
Microsoft ning Web- texnologiyalari bilan hamkorlikda ishlay oladi, masalan ASP (Active 
Server Page) bilan. SHunga qaramay VBScript klient tomonida ishlovchi ssenariy hisoblanadi, 
ASP esa server tomonida ishlaydi. 
Har qanday aloqa tarmoqlari o‘zining abonentlarini o‘zaro ulashni, kommu-
tatsiyalashning, ya’ni uzib-ulashning biron-bir xili asosida amalga oshiradi. 
Bunday abonentlar tarkibiga uzoq masofalarda joylashgan kompyuterlar, lokal 
tarmoqlar, faks-qurilmalari yoki telefon orqali muloqot qiluvchi suhbatdosh 
kishilarni kiritish mumkin. Tarmoqlarda har bir juft abonentga o‘zaro muloqot 
uchun uzoq vaqt mobaynida kommutatsiyalanmaydigan, ya’ni faqat ular uchun 
mo‘ljallangan aloqa chizig‘ini ajratib bog‘lanishlarni amalga oshirish amaliy 
jihatidan mumkin emas. Shuning uchun tarmoqlarda mavjud cheklangan sondagi 
aloqa chiziqlaridan foydalanib, abonentlarni kommutatsiyalashning biron-bir xilini 
qo‘llagan holda, bir vaqtda tarmoq abonentlari o‘rtasida bir-necha aloqa seanslari 
ta’minlanadi. 4.1-rasmda abonentlarni kommutatsiyalashga asoslangan 
tarmoqning keng tarqalgan tuzilish chizmasi keltirilgan. 
Tarmoqlarda abonentlarni kommutatsiyalashning bir-biridan farq qiladigan uchta 
xili mavjud: kanallarni kommutatsiyalash (circuit switching), paketlarni 
kommutatsiyalash (packet switching) va xabarlarni kommutatsiyalash (message 
switching) kabi xillari.
Keltirilgan kommutatsiyalash xillarining har biri o‘zining afzalliklari va 
kamchiliklariga ega, ammo ko‘pchilik mutaxasisslarning taxminlariga ko‘ra 
kelajakda paketlarni kommutasiyalashga aoslangan texnologiyalar ko‘proq 
qo‘llanilishi mumkin ekan. 
Paketlarni kommutatsiyalashga ham, kanallarni kommutatsiyalashga ham 
asoslangan tarmoqlarni boshqa bir belgisiga ko‘ra - dinamik va doimiy 
kommutatsiyali tarmoqlarga ajratish mumkin.
Dinamik kommutatsiyalashga asoslangan tarmoqlarga – umumiy foydala-
nish uchun mo‘ljallangan telefon tarmoqlari, lokal kompyuter tarmoqlari va 

---

85 
TSR/IP tarmoqlarini misol qilib keltirish mumkin. 
Kanallarni kommutatsiyalashga asoslangan tarmoqlarda doimiy kommutasiyalash 
rejimi, alohida ajratilgan (dedicated) yoki arendaga berilgan (leased ) kanallar 
rejimi deb ataladi. Doimiy kommutatsiyalash rejimida ishlaydigan tarmoqqa misol 
qilib, sekundiga bir-necha gigabit tezlik bilan ishlaydigan va ular asosida alohida 
ajratilgan aloqa kanallari quriladigan SDH texnologiyasi tarmoqlarini keltirish 
mumkin. 
X.25 va ATM kabi texnologiyalar asosida qurilgan tarmoqlar esa, ikkala 
rejimda ham ishlay olish imkoniyatiga egadir.
Aloqa chizig‘i, axborot signaldlari uzatiladigan fizik muhit, ma’lumotlarni 
uzatish qurilmalari va oraliq uskunalardan tashkil topgan bo‘ladi (4.2-rasm). Aloqa 
chizig‘i (line) aloqa kanali (channel) sinonim atamalar hisoblanadi.