Boshqarish tamoyillari va uslubi

g) Nazorat
Nazorat-boshqaruvning muhim vositasi, u yuzaga chiqadigan muammolarni ular xali jiddiylashib ulgurmasidanoq aniqlash va xal etishi uchun zarurdir.
Muntazam nazorat - «rahbar-jamoa» tizimidagi о‘ziga xos «qaytar aloqa». U avtomatik boshqaruv sistemalaridagi qayta aloqa singari umuman jamoa yoki uning ayrim a’zosining muayyan vazifani xal etishdan oyoganligini о‘z vaqtida aniqlanishi kerak. Shundan keyin rahbar faoliyatning amaldagi axvolini rejalashtirilgani («taqqoslash qurilmasi») bilan qiyoslaydi va boshqarish uchun qanday harakat qilishni belgilaydi. Bu nazorat funksiyasini «mexanik» tasavvur etishdir. Amalda esa nazorat tufayli faqat faoliyatdagi chetga chiqishlikgina emas, balki bunday chetga chiqishlikni sababi, ularni bartaraf etish yо‘llari belgilanadi.
Nazorat yuqorida qayd etilgan funksiyalarni amalga oshira olishi uchun, u quyidagi talablarga javob berishi lozim:

1. 
   Strategik yо‘nalish – tashkilot yoki uning bо‘linmalari ustivorligi va maqsadlarini aks ettiradi, ularni qо‘llab-quvvatlashni bildiradi. Mayda-chuyda narsalar ustidan nazoratni о‘rnatish maqsadga muvofiq emas.
   
2. 
   Natijalarni mо‘ljallash-tashkilot oldidagi aniq maqsad va vazifalarni xal etish.
   
3. 
   Nazoratning о‘z mohiyatiga muvofiqligi-tashkilot ishi muhim kо‘rsatkichlarini obyektiv о‘lchash va xaqqoniy baholash.
   
4. 
   О‘z vaqtidagi nazorat - tashkilot faoliyatini tekshirishning vaqt oralig‘i natijaviyligi nuqtai nazaridan samaradorligini belgilash.
   
5. 
   Nazoratning moslashuvchanligi-tashkilot faoliyatidagi sodir bulayotgan muhim о‘zgarishlarga moslasha olishlik.
   
6. 
   Nazoratning soddaligi-nazoratni tekshiruvchilar va tekshiruvchilar tomonidan tushunilishi.
   

OTMdagi muntazam nazorat uning professor-о‘qituvchilar tarkibining о‘quv-tarbiyaviy jarayon, ilmiy-metodik va ilmiy tadqiqot ishlari kabi faoliyat turlarini о‘z ichiga olishi lozim.
О‘quv-tarbiyaviy jarayon nazoratining о‘ziga xos tomoni bо‘lib, uni rejalashtirish va о‘quv-metodik ta’minlash hisoblanadi. Bu masala mufassal tarzda 5.2.4.-§da kо‘rib chiqiladi.
Rivojlangan mamlakatlarda OTMni boshqarishda о‘z-о‘zini (yoki baholash) muhim о‘rin tutadi, bu о‘z-о‘zini attestatsiyadan о‘tkazish doirasida amalga oshiriladi (3.3.2.- § ga qarang). Bu OTM faoliyati turli sohalari bо‘yicha ixtiyoriy «qayta aloqa» dir. U kо‘p yо‘nalishli bо‘lib о‘z ichiga ham ishlab chiqaruvchilar (ilmiy-pedagogik va pedagogik kadrlar)ni, ham iste’molchilar (talabalar, ularning ota-onalari, kadrlar buyurtmachilari)ni oladi.
Xulosa qilib, shuni aytish mumkinki, ishontirish, motivlash va nazorat boshqaruvning ta’sirchan vositasi hisoblanadi. Ishontirish vositasi rahbarga bajaruvchini u yoki bu masalani xal etishdan manfaatdor qilishda kо‘maklashadi. Xodim faoliyatining samaradorligi ichki va tashqi motivlar, jamoani emotsionallashtirish bilan belgilanadigan motivlashtirish kuchiga bog‘liqdir. Nazorat rahbarga bajaruvchi (yoki jamoa) faoliyatidagi chetga chiqishlarni о‘z vaqtida aniqlashga va boshqaruvda tegishli qaror qabul qilishga imkon beradi. Rahbarning xodimlar bilan о‘zaro munosabatining tavsifi boshqaruv vositasini «silliqlashtiruvchi» hisoblanadi.
Adabiyotlar:

1. 
   Peregudov L.V.Saidov. “Oliy ta’lim menejmenti va iqtisodiyoti”. T., 2005.
   
2. 
   Sharifxо‘jayev M.,Abdullayev YO. “Menejment”.Darslik. T., “О‘qituvchi”. 2001 .
   
3. 
   G‘ulomov S.”Menejment asoslari”. T., 2002 y.
   
4. 
   Dixtl K.”Prakticheskiy marketing”.M., 1996.
   

http://www.budgetrf.ru/
http://www.press-service.uz
http://www.gov.uz/

*