Boshqariluvchi g’ildiraklarning sirpanmasdan gildirash sharti

Boshqariluvchi g’ildiraklarning sirpanmasdan gildirash sharti
Avtomobilning oldingi o’qidagi g’ildiraklari 0 burchakka burilganda ularga tahsir qiluvchi kuchlarni analiz qilamiz (29-rasm).
Etakchi o’q tahsirida boshqariluvchi g’ildiraklarga itaruvchi kuch R tahsir qiladi. U ikkita tashkil etuvchiga. g’ildirakning aylanish tekisligiga parallel R_τ va perpendikulyar R_u kuchlariga ajraladi. R_τ kuch g’ildirakning gildirashiga qarshilik kuchi R_f1, ni yengishga sarflanadi; yahni R_τ= R_f1. Yonaki tahsir etuvchi R_u kuch esa oldingi o’qni yon tomonga siljishga majbur qiladi, unga g’ildirak bilan yo’l o’rtasidagi tishlashish kuchi R_φ qarshilik ko’rsatadi. Bu xolda oldingi o’qning boshqarilish sharti quyidagicha ifodalanadi:
Rφ1 ≥ Ru Rf1 (69)
yoki qiymatlari o’rniga qo’yilgandan sung
tg0 ≤ √φ2-f2/f (70)
bu yerda 0 — oldingi o’q g’ildiraklarining burilish burchagi. Bu formula avtomobilning boshqariluvchanligini aniqlovchi shartdir. (70) formulada√φ2-f2/f=A deb belgilaymiz. Agar tgα < A bo’lsa, avtomobilg’ boshqariluvchan bo’lsa, avtomobilg’ boshqarilmaydigan, yahni sirpanib harakatlanadigan; tgα = A bo’lsa, avtomobilg’ noturgun muvozanatda bo’ladi.
Avtomobilg’ egri traektoriya bo’ylab harakatlanganda unga markazdan kochirma kuch R_ts1 tahsir etadi va u tezlikning kvadratiga borlikdir. G’ildiraklarning yonaki sirpanishi katta tezliklarda ham sodir bo’ladi, shuning uchun boshqariluvchanlik bo’yicha kritik tezlik v_akr ni aniqlash zarur:
v_akr ≤ 3,6 √(ϕ²-f²/tg0 –f) g L cos 0 km/soat (71)
bu yerda L — avtomobilg’ bazasi; g—jismning erkin tushish tezlanishi, g = 9,8 m/s².
Agar v_akra avtomobilg’ oldingi g’ildiraklari yonaki sirpanmasdan boshqariladi; U v_akr>v_a bo’lsa, avtomobilg’ boshqarilmaydi, chunki 0 burchakning o’zgarishi bilan harakat yo’nalishini o’zgartirib bo’lmaydi; v_akr=v_a bo’lsa, avtomobilg’ noturgun muvozanatda bo’ladi.
Kritik tezlik qiymati oldingi g’ildirakning burilish burchagi 0 ortishi bilan kamayadi, demak, avtomobilg’ qanchalik katta 0 burchak bilan burilsa, uning tezligi shunchalik kam bo’lishi kerak, shunda u boshqariluvchanligini yo’qotmaydi. Avtomobilning boshqariluvchanligiga φ, f koeffitsientlarning qiymatlari sezilari darajada tahsir ko’rsatadi. Ustki kobigi kattik bo’lgan yo’llarda φ>>f bo’lgani uchun radiusi kichik burilishlarda ham avtomobilg’ boshqariluvchanligini saklab koladi. Agar φ=f bo’lsa ( ) formulada ildiz ostidagi son manfiy qiymatga ega bo’lib, avtomobilg’ boshkriluvchanligini yo’qotadi. Agar avtomobilg’ tormozlanish vaqtida uning oldingi g’ildiraklari blokirovkalansa, g’ildiraklarni qanchalik burmaylik, avtomobilning harakat yo’nalishi o’zgarmaydi, yahni u boshqarilmaydi.