Бошлашич синфларда математика ущгиш методикаси



Download 1,19 Mb.
bet3/58
Sana23.02.2022
Hajmi1,19 Mb.
#123130
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   58
Хар хил машкдарни куллаш ёрдамида янги билим, малака ва куникмаларни мустахкамлаш дарси

Юкорида айтганимиздек хар бир дарсда Укувчилар олга караб силжийдилар, лекин дарслар орасида шундайи хам борки, бундай дарснинг асосий кисми олдиндан олган билимларни мустахкамлашга каратилган булади.
Дарслар системасида мустахкамлаш дарснинг хар хил боскичларида ва хар хил даражапарида утказилади. Агар дарснинг олдига куникма ишлаб чикиш ва биринчи малакаларни хосил килишдек дидактик максад куйилган булса, унинг натижасида автоматлаштиришлган малакалар ишлаб чикилади.
Бу эса дарснинг структурасида, мазмунида ва унинг устида ишлаш методларида акс эттирилиши лозим. Мустахкамлаш ва олинган билим, куникма ва малакаларни хосил килиш дарснинг структураси хар хил булиши мумкин. Бундай дарснинг структурасига куйидагилар киради: уй вазифасини текшириш, мавзуни ва дарснинг максадини эълон килиш, огзаки хисоблаш, ифодаларнинг кийматларини хисоблаш ва масалалар ечиш машклари натижасини мустакил текшириш ва материални мустакил умумлаштириш, укувчиларнинг узлари мустакил равишда

ифодалар ва масалалар тузиш, улчаш ва график ишларни бажариш ва х-к.
Бундай дарсга 3-синфдан мисол келтирамиз.
Дарснинг мавзуси. 1000 ичида ёзма айириш.
Дарснинг максади. Ёзма айириш амалларини мустахкамлаш.
Дарснинг режаси. 1) уй вазифасини текшириш; укувчилар синф доскасида ёзилган уй вазифасининг жавоби билан дафтарда ишланган жавобни солиштирадилар. Чакирилган укувчилар масалани ечиш йулларини айтиб беради;

  1. огзаки хисоблаш;

  2. укитувчининг бевосита рахбарлигида 960-156, 741 -237 ва бошкд мисолларни ёзма ечадилар;

  3. айиришга дойр мисоллар ва масалаларни укувчилар мустакил ечадилар;

  4. мустакил ишларни текшириш;

  5. уйга вазифа бериш;

  6. дарсни якунлаш.

  1. Утилган материални такрорлаш дарси

Бошлангинч синфларда математикадан кар кандай дарсда кандайдир даражада утилган материаллар такрорланади ва мустахкамланади. Такрорлаш вазифаси факатгина билим, куникма ва малакаларни мустахкамлаш билангина чегараланмай, балки бу билим, куникма ва малакаларни тулдириш, чукурлаштириш ва системапаштиришни хам уз ичига олиши керак.
Такрорлаш Укитишнинг хар хил боскичларида олиб борилади: Укув йили бошидаги такрорлаш дарси, кундалик такрорлаш мавзу юзасидан умумлаштирувчи такрорлаш дарси ва якуний такрорлаш дарсларини бир-биридан фарк килиш керак.
Барча синфларда тахминан биринчи икки хафта давомида укувчилар олган билим, куникма ва малакаларни тиклаш максад,ида такрорлаш утказилади.
Мавзу буйича умумлаштирувчи ва якунловчи такрорлаш дарслари укувчилар олган билимларини мустахкамлаш ва системалаштириш максадини амалга оширади. Умумлаштирувчи ва системалаштирувчи такрорлаш дарснинг структурасига хар хил машклар, савол-жавоблар, сухбатлар киради, улар билимларни системага солиш ва умумлаштириш максадини амалга оширади.
Умумлаштирувчи ва системалаштирувчи такрорлаш дарсининг структураси куйидагича булиши мумкин:

  1. Уй вазифасини текшириш.

  2. Доскада ёзилган такрорлаш режаси билан Укувчиларни таништириш.

  3. Утилган материални огзаки хисоблаш ёрдамида такрорлаш.

  4. Хар хил вазифаларни бажариш ёрдамида такрорлаш: мисол ва масалаларни ечиш, олдин ечилган мисол ва масалаларни караш ва олдингИ ва кейинги мисол ва масалаларни ечиш усулларини таккослаш, дарсликдан матн ук,иш, улчаш график ва схемалар чизиш, коида ва хулосаларни кайта эсга олиш ва уларга тааллукли мисол ва масалалар тузиш вах-к. Дарсда такрорланган мавзу материали буйича умумлаштириш берилади.

  5. Уйга вазифа бериш.

  1. Кейинги ишлардаги хатоларнинг олдини олиш мак,садида билим, куникма ва малакаларни текшириш дарси

Укувчиларнинг билим, малака ва куникмапарини текшириш учун алохида даре багишланади. Бундай дарега мавзу ва булимни тугатгандан кейин утказиладиган ёзма назорат иши дарси мисол булади, бир хил структурага якин структура билан олиб борилади. Масалан, 1) дарснинг максадини эълон килиш, назорат хакида киекдча тушунча бериш;

  1. назорат ишини укувчиларнинг хар бири мустакил бажариши;

  2. укувчилар ишини йигиш;

Укитувчи даре тугашига 3-5 минут колганда укувчиларга ишни тугатиш зарурлигини огохлантиради, яъни улар хамма ёзувларни ва хамма ишни текширишни эркин бажариб улгурсин. Куйилган аник вактда барча укувчилар ишни топширишлари зарур.
Укувчилар ишини текшириб булгандан кейин, иккинчи кун укитувчи назорат ишинингтахлилини утказади, у ишнинг натижаси хакида сузлаб беради, яхши ишларни ажратади, купол хатоларни айтиб утади.
Юкорида куриб чиккан математика дарсининг турларида дарснинг мазмунига боглик булган баъзи бир хусусиятлар келиб чикади. Яъни математика дарси укувчиларнинг амалий ишларига >;ам каратилиши мумкин: улчашга дойр, геометрик фигура чизиш, предметларни тортиш, укитувчи томонидан курсатмалар (инструктурлашни) киритиш, укувчиларни звенолар буйича ишларини ташкил килиш, бажарилган ишларни укитувчи кабул килиш ва бошка ишларни амалга ошириши мумкин.
Бундай дастурнинг хусусияти шундан иборатки, бу ерда укувчилар фак,атгина дарслик ва дафтар устида ишлаш билан шугулланмай, балки улчаш, чизиш ва бошка куроллар билан ишлашга урганадилар.
Бундай амалий ишга боглик булган дарслар куйидаги булимларни уз ичига олиши мумкин: улчаш вактида кулланиладиган прибор ва куролларни курсатиш, унинг гузилишини кискача баён килиши, уни куллаш коидасини айтиб бериш; кесма, огирлик ва бошкапарни улчаш усулларини тасаввур килиш асосида укувчиларга алохида улчатиш; лаборатория характеридаги мустакил ишлар, бу ишни текшириш ва уз-узини текшириш, хулоса.
Амалий иш дарсларида тааллукди ишни кар бир укувчи бажарилишини назорат килиб бориш керак. Баъзан ишни бажаришда Укувчилар звеноларга булинади. бундай холда звенонинг олдига вазифани шундай куйиш керакки, ишда звенонинг кар бир аъзоси актив катнашсин.

  1. Укувчиларнинг индивидуал ва группавий ишлари

Индивидуал ва группавий ишларни ташкил килишдан максад укувчиларнинг Узлаштирган билимларидаги камчиликларни бартараф килиш учун кураш, укувчиларнинг узлаштирмаслик сабабларининг олдини олиш ва уни бартараф килишдан иборат. Группавий машгулотлар бутун синф Укувчилари билимдаги камчиликлар бир хил булгандагина утказилади. Баъзан бундай машгулотлар индивидуал характерда булиши мумкин. Бундай машгулотларнинг тафсилотини М.И.Моро билан А.М.Пишкапо шундай дейди: “Бундай муваффакиятга эришмок учун у ёки бу укувчининг узлаштирмаслик сабабларини аник билиш, улар йул уядиган хатоларни аник кисобга олиш керак.. бу укувчи кайси боскичда “кокилишини”, нимани етарлича узлаштирмаганини аникпашга ёрдам беради”.

  1. -мавзу

Куйи синфларда математикадан синфда ташкэри ишлар
Режа:

  1. Математикадан синфдан ташкари ишларнинг мокияти ва унингтурлари.

  2. Математика тугараги.

  3. Математик конкурслар.

  4. Математик олимпиадалар.

  5. Математик газета ва викториналар.

  1. Математикадан синфдан ташкари ишларнинг мох,ияти ва унинг турлари

Синфда ташкари ишлар Укувчиларнинг математик билимларини чукурлаштириш ва кенгайтириш, мураккаб мисол ва масалаларни ечишни машк килиш, математиканинг хаёт билан ботик булган томонларини очадиган ва дастурга кирмаган баьзи саволлар билан таништиришни максад килиб олади.
Мактабда синфдан ташкари ишларнинг куйидаги турлари учрайди: Математик тутараклар, олимпиадалар, кизикарли математик кечалар, математик экскурсиялар. Шунингдек математик газетани чикариш, математик викторина ва бурчакларни ташкил килиш хам киради. Математикадан синфдан ташкэри ишлар деганда укувчилар дарсдан ташкари вактда ташкил килинган дастур билан ботик булган материал асосида ихтиёрийлик принципига асоланган машгулотлар тушунилади.
Синфдан ташкари ишлар оркали куйидагилар омалга оширилади: билимларни ва амалий куникмаларни чукурлаштириш х;амда кенгайтириш; Укувчиларнинг мантикий тафаккурларини, топкирликларини, математик зийракликларини ривожлантириш; математикага кизикишларини ортгириш, кобилиятли ва лаёкатли болаларни топиш, талабчанлик, иродани тарбиялаш, мехнатга мухаббат, мустациллик, уюшкокпик ва инсонийликни тарбиялаш.
Синфдан ташкари ишлар дарсларга нисбатан баъзи фарк килувчи хусусиятларга эга:

  1. 9з мазмуни буйича математика дастурига тааллукли эмас. Аммо бериладиган билимлар Укувчиларнинг кучига мос булиши керак.

  2. Синфдан ташкари ишлар имкони борича барча укувчиларни жалб килиш яъни кизиктириши зарур. Паст узлаштирувчи укувчилар хам кизикиш ёрдамида актив укувчиларга айланиши мумкин.

  3. Синфдан ташцари ишлар ихтиёрийлик принципига асосан курилади. Лекин кизикишни таъминлаш лозим. Бу машгулотларга бахо куйилмайди, аммо фаол иштирок этган укувчилар рагбатлантирилади.

  4. Машрулот мазмуни ва формаларига караб, 10-12 минутдан I соатгача мулжалланган булиши мумкин.

  5. Синфдан ташкэри ишларнинг мазмуни ва формапарининг турли-туманлиги.

Синфдан ташкари ишларга к,изикарли матнли масалалар, уткир зехнлиликка оид масалалар, хазил берилган маълумотларни етишмайдиган ёки берилган маълумотларни ортик,ча масалалар, логик масалалар, кизикарли математик вок,еапар, арифметик ребуслар, уйинлар, фокуслар, бошк;отирмалар ва бошкдлар киради. Мактаб амалиётида хрзир куйидагилар учрайди: математик 10 минутликлар, соатликлар, математика кечалари, математика тугараклари, эрталиклар, викториналар, конкурслар, олимпиадалар.
Синфдан ташкари ишларни ташкил килиш ва утказиш методикаси куйидагиларга асосланиши керак:

  1. Дарсда Укувчилар олган билим, малака ва куникмаларни ^исобга олган холда утказилади.

  2. Синфдан ташк,ари ишлар укувчиларнинг хохиши, ^аваскорлиги, ижодкорлиги принципларига асосланиши ва уларнинг индивидуал фикрларини крнниктириш мак,садида ташкил килинади.

  3. Синфдан ташк,ари ишларни утказиш формалари дарслардан фаркк^либ кизикарли томони кучли булади. Бунинг учун бунда бир зарурий шарт шуки, утказиладиган ишнинг режапаштирилиши ва системалилигининг мураккаблигидадир.

  1. Математика тугараги

Математика тугарагини 1-синфнинг иккинчи чорагидан бошлаб ташкил к,илиш мумкин. Ундан кузда тутилган максад математикага булган к,изикишни орттириш, фикрлашни активлаштириш, математик фбилятни ривожпантириш, мустакил ишлаш мапакасини хосил килиш, уз кучига ишончни ва олдиндан туриладиган кийинчиликни енгишга ургатиб боришдан иборат.
Тугарак иши мазмунига мехнат кобилятини устирувчи масала ва мисоллар ечиш, укувчиларнинг фикрлашини устирувчи саволларни киритиш, конкретликдан абстрактликка утиш кобилятини хосил килиш ва зарурий умумлаштиришларга олиб келиш киради.
Кизикарли характердаги машкларни бажариш асосий роль уйнайди. Унга арифметик фокуслар, ^изикарли, квадратлар, топишмоклар, математик уйинлар ва бошкалар киради.

Тугараклар машгулоти хар хафтадаутказилиши ва 2-синфда 30-40, 3-синфда 40-45 минут давом этиши макрадга мувофикдир. Математика тугарагида куйидаги ишлар олиб борилиши куп учрайди:

  1. Мустакил мисол ва масалалар ечиш.

  2. Мисол ва масалаларни кар хил методпар билан ечиш. Масалан, 1 ракамидан бошлаб, сонлар ёрдамида арифметик

амаллар бажариб, 1 сонини косил килиш.
1 +2+3+4+5-б-7+8*9=1 1 *2*(3+4)+5+6-7-8-9=1 (12-3+4-5+б):7+8-9= 1 1 +2+3+4-5+6+7»8-9*1

  1. Кургазмалиликни мустакил куллаш.

Мисол. Ноннинг огирлиги 1/4 кисмигача 900 г келади, Ноннинг ожрлиги канча?
900 гр
Тугарак давомида математик фокус, уйин, топишмоклар машрулотнинг кизикарли утишига ёрдам беради.
Мисол, натурал сонлар тупламининг тартибланганлик хоссасига дойр фокуслар.
Максади: Санаш малакасини мустахкамлаш, мантикий фикрлашни ривожлантириш, кизикарли квадрат (1-2-синфларда),

  1. катакка 9 та кетма-кет сонни ёзади.

Мисол, 4 дан 12 гача 20 сонини хосил килиш учун 4 дан бошлаб сон кушилади.

  1. Математик конкурслар

Конкурслар хар хилдаги кийин масалаларни ечиш, кизикарли фикрлайдиган масалаларни ечиш ва топшириклар бажаришдаги мусобакалар булиб хисобланади. Асосан укувчиларнинг хохиши буйича масалалар ечиш уз кучини синайдиган, етарлича тайёргарлиги борлари иштирок килади. Конкурслар утказишни 2-синфдан бошлаш максадга мувофикдир.
^уйида 2-синфларда конкурслар утказишга мисоллар келтирамиз. 2-синф (З-нщш).
1. Икки урам жуй адпдан 3 та шапка Т^киш мумкин, Шундай

  1. та шапка тукиш учун неча Урам iwn «©рак?

2. Вали ва Сапимнинг 30 та конфети бор эди. Улар баравардан ейишгандан кейин Вадща 9 та конфет колди улар канчадан ейишган?

3. шаклда нечта уч бор?

Ж
/
4. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 сонлари берилган. Бу катордаги сонлардан учталаб кушганда 15 сони чик,адиган нечта мисол келтириш мумкин.

  1. Математик олимпиадалар

Олимпиадалар конкурсга Караганда кенг машстабда утказиладиган ва математика урганишда укувчилар эришган муваффакиятларни намойиш киладиган ишдир.
Олимпиада к,атнашчиларининг таркибига боглик холда мактаб ичида, район ва шахарларда утказиш мумкин. Олимпиадани 3-синфдан бошлаб утказиб голиблар мактабнинг деворий газетапарида ва укувчилар йигилишларида рагбатлантирилади.

  1. Математик газета ва викгориналар

Газета, викторинада хар хилдаги математик уз ичига олган топишмок. ребус, мияни чалгитувчи материаллар чикариб борилади. Газеталар чиройли безалган булиб, мисол ва топшириклар расмларде берили! кизикиш характерида
Викторинада а§е ечишни тавсия ^илинадиган
топширикбери/ШйИ, Унмнгшв©1лери белгиланган ва^гдау^вчига етказилади.
12-мавзу
«увчиларнинг математикадан билим, малакаларини текшириш методлари
Режа:

  1. Укувчилар билимини Укув жараёнида текширишнинг ахами яти.

  2. Укувчилар билимини огзаки сураш оркали аниклаш.

  3. Укувчилар билимини ёзма ИШ ©ркдли аниклаш.

4 Лилимларни назорат КИЛИШ турлари.
§. §ЗДЭЛ§Ш §3 Н@рШАарИ:
Ш



  1. Укувчилар билимини укув жараёнида текширишнинг ахдмияти

Математика укитишда укувчиларнинг мисол ва масалаларни тугри ечилганлигини текшириш му^им ахдмиятга эга. Шу нарса маълумки, шу холдагина укув ва малакаларни эгаллаш манбаи булади, агарда укувчи унинг тугри ечилганлигига ишонч хрсил килса, укитувчининг баёни, дарсликларни ук,итиш ёки мустакил умумлаштириш оркали олинган укувчилар билимида етишмовчилик, коранги томонлари булиши мумкинки, уларни укувчиларнинг узлари сезмайди ва укитувчи томонидан уни тулдириб боришни талаб килади. Шунинг учун укувчилар билим ва малакасини текшириб туриш х;амма нарсадан х,ам зарур.
Бу текшириш укитувчи учун *ам керак, чунки усиз Укиш натижаларини билиш, синф билимидаги етишмовчиликларни, шуниндек апох;ида укувчилардаги камчилкиларни аниклаш ва уларни тугрилаш учун чора тадбирларни, шунингдек ало^ида укувчилардаги камчиликларни белгилаб чикиш мумкин эмас.
Математикадан билимларни текширишда факат дастур талабига яраша у ёки бу билимларнинг укувчилар онгида булишлигини х;исобга олмасдан, балки сифатини характерлайдиган куйдагиларни х;ам эьтиборга олиш керак:

  1. тугрилик яъни укувчилар муло^азаси ва тушунчапари укитилаётган объектга мос келиши;

  2. аниклик, яъни детапларнинг тугрилиги;

  3. туликлик, яъни объект ва жараёнларга тааллукли мулох,аза ва тушунчапарнинг етарли ва тулик булиши;

  4. чукурлик, яъни объект ва жараёнлардаги му*им белгиларни тушунча ва муло^азапарда акс эттириш;

  5. онглилик, яъни тушунчалар орасидаги боманишни тушуна олиш ва муло^азапарни асослай олиш;

  6. муста^камлик, яъни укувчилар хотирасида узок саклаб колиш.

Укувчилар билимини текшириш ва ба^олаш дидактикада барча фанлар учун умумий килиб берилган. Билимларни текшириш ва бздолаш максади укитувчи учун укув материалини Укувчиларнинг узлатириш сифатини, дастурдаги билимларни эгаллаш даражасини, малака ва куникмаларни *осил килинганлигини аниклашдан иборатдир.
Бу оркали укитувчи укувчиларнинг укув фаолиятини укувчилар матиматикадан узлаштириш мажбурий булган билимлар *ажмини укув дастури билан солиштиради. Шу ^ажмни узлаштириш ва мустакил масалалар ечишга эришиш учун лозим булган билимлар хосил булдими ёки йукми эканлигини доимо назорат к,илиб боради.
Янги масалаларни ечишда билимларни амалиётга куллаш па укитувчи томонидан укувчиларнинг математикадан билим ва малакаларини текширишнинг усуллари хилма-хил булиб, улар укувчиларнинг огзаки ёки ёзма баён к,илиши, масала ёки мисол пчиши, аник;, билимлардан фойдаланиб чизиш, улчашдан, лаборатория ишларини бажарилиши кабилар оркали нникланади.Укувчининг жавоби туфи ифодаланган булсада, у укувчи билимининг хак,ик,атлиги туфисида гувох була олмайди, чунки укувчи материални механик узлаштиргандир.
Масалан, укувчи купайтмани купайтиришдан хосил булишини билсада, “купаювчи 15, купайтувчи 6, купайтмани топинг деган масалани ечишда кийналади. Шунинг учун укувчининг хар бир жавобида юкорида айтилган боскичларни бажариш зарур.

  1. Укувчилар билимини огзаки сураш оркали аниклаш

Укувчилар билимини текширишнинг бир усули укувчилардан индивидуал сураш хисобланади. Бу сураш унча катта булмаган огзаки хисоблаш билан богпанган булиши керак. Бундай сурашни укитувчи одатда уй вазифасини текшириш билан боглайди.
Огзаки хисоблаш малакаларини текшириш мак,садида синфнинг барча укувчилари билан мисол ва масалада ечиш кулланилади. Укитувчи мисолни айтади, укувчилар огзаки ечиб, дафтаридаги тааллукли номер туфисига факдт жавобларини ёзиб куядилар. Бундай топширикни хар бир дарсда 7-10 минут давомида утказиши максадга мувофик-

  1. Укувчилар билимини ёзма иш оркрли аниклаш

Билимларни туларок текшириш учун дастурнинг утилган булими ёзма ишлар олинади.
Масалан, IV синфда куп хонали сонларни номерлаш хакида укувчилар билимини текширишдаги ёзма ишга куйидаги саволларни куйиш мумкин.


Савол ва мисоллар.

  1. Юз минг ун мингдан неча марта катта?

Нима текширилади.
Турли разрядли бирликлар орасидаги муносабат.

  1. Саккиз минг нечта юз?

  2. 542000 дан нечта ун минг бор?

  3. 267805 даги энг юкори разрядни топинг.

  4. Иккинчи синф бирлигини топинг.

  5. Турли разряд бирликларини, ах,амиятини 3 раками ифодалай- диган иккита сон ёзинг.

  6. 7,8 ва 9 рак,амлар ёрдамида иккита учхонали сон ёзинг.

  7. Барча рак,амларни ёзинг.

  8. 37245 сонни кушилувчи разрядларининг йигиндисига алмаштиринг.

  9. 999+2, 1000000-1, 9998+3, 10000-2 мисолларни ечинг.

  10. 997 ва 1002 сонларининг орасида кандай сонлар бор.

Разрядпи синфларнинг номерини билиш.
Рак,амлар Урнининг ах,а- миятини билиш
Рак,ам ва сон орасидаги фаркни билиш
Сонли кушувчи разрядлар йигиндисига алмаштириш малакаси.
Номерлаш билимининг ариф­метик амаллар бажаришга тадбик, килишни билиш. Натурал сонлар катори кетма- кетлигини билиш.


1-3 вазифаларни укитувчи огзаки баён к,илади. Укувчилар эса мисолларга тааллукли жавобларни дафтарига шу номерлар ёнига ёзиб куяди. 9-11 вазифалар эса синф доскасига ёзилади. Укувчилар уни дафтарига кучириб оладилар. Шунинг учун 9-11 вазифаларни 2 вариантда тузиш керак. Бу бир-биридан факдт сонлари билан фарк, к,илиши лозим.
Укитувчи укувчилар ишини текширади, уларнинг йул куйган хатоларини к,айд к,илади, кейин ёзма ишни хулосапаш мак,садида ба^олар жадвали тузилади.

  1. Билимларни назорат килиш турлари

  1. Жорий (кундалик) назорат;

  2. Оралик; (тематик) назорат;

  3. Якуний(даврий)назорат;

  1. Жорий назорат к,илишда билимларни ><ар бир синф учун мулжалланган дарслик ва дарслик ва дастур буйича олиб борилади. Хар бир дарсда утилган мавзуни Узлаштириш сифатини аниклайди. Хар бир дарсда дафтардаги уй вазифасини, утилган темани узлаштирилганини текширади ва ба^олайди.

Жорий назоратнинг асосий методи уй вазифасини текшириш ва улар билан савол-жавоб угказишдир. Укитувчи дарсда нимани ва кимдан сурашини режалаштириб келиши зарур.
Укитувчи хар бир дарсда илгари утилган материалдан фойдаланишга мажбур, чунки хар бир янги тушунча илгари урганилган билимлар асосида тушунтирилади. Жорий назорат утилган материални яна к,айта эслашга имкон беради, янги материал билан илгари урганилган материал уртасидаги узвий оогланишни вужудга келтиради. Укитувчи хар бир дарсни режалаштираётганда жорий назоратнинг куйидаги уч хил куринишини эътиборга олиши керак:
а) утган дарснинг материалини сураш;
б) илгари утилган булиб, хозир утиладиган дарсга бевосита боглик булган материални сураш;
в) дарсда тушунтирилган материални мустахкамлаш максадида сураш. Укитувчи дарсга тайёрланганда конспектда хар учала тур назорат учун хам саволлар мажмуасини тузиб келиши зарур.

  1. Оралик (тематик назорат).

Укув дастуридаги асосий тушунчалар дарслар системаси оркали утиб булгандан кейин, ёки дарсликдаги бирор боб гугагандан кейин оралик назорат утказилади. Оралик назорат учун махсус укув, малака ва куникмаларни назорат килиш дарси утказилади, у укитувчининг иш режасида курсатилган булиши керак.
Хар бир бобдаузлаштирилган тушунчалар кейинги укув ишини муваффакиятли олиб бориш учун зарурдир. Шу максадда оралик назорат дарсини утказишга олдинги бобдаги асосий тушунчапарни гакрорлаш, камчиликларни туфилаш зарурати тугилади.
Сураш режасига укитувчи саволлар мажмуасини тузади, мисол масалаларни ечишни аниклайди. Ёмон узлаштирилган саволларга аникпик киритилади, кайтатакрорланади. Укитувчилар билимига яраша бахоланади.
Масалан, 2-синфда “20 ичида сонларни кушиш ва айириш” бобидан кейин оралик назорат утказилади.

  1. Якуний назорат

Бу назорат чорак, ярим йил, йил охириларида утказилиб, унга хам махсус “Укитувчилар билим, малака ва куникмаларини текшириш” дарси ажратилади. Шу вакт давомида олган билимлар юзасидан саволлар тузилади, ёзма иш Утказилади ва бахоланади.
Якуний назоратда олган балларини т^плаш ва уни бахолашда уадчтувчи махсус дафтарида куйидагича кайднома юритса яхши булади.



Исми ва







Топширик турлари

I

уй
вази­
фаси







даф-
тар
ахволи










фамилияси

доска-
даги
жавоби

парта-
даги
жавоби

муста­кил иш

уму­
мий
бахо

1

Алимов У.

4

5

5

5

5

5

2

Акбаров К.

3

3

3

3

2

3

5. Бахрлаш ва бахр нормалари



Укитувчиларнинг билими ва малакаларидаги асосий камчиликларининг хисобга олиб борилиши укитувчига узи йул куйган камчиликларни билишига ва укувчиларнинг ютук, ва камчиликларини аниклашга катта ёрдам беради. Укувчилар билими, малакаси, куникмасини текшириш хар доим бахолаш билан олиб борилади.
Укитувчи куйган бахо укувчилар уз-уига берадиган бахо билан бир хил булгандагина энг куп самара беради. Укувчиларнинг билимини систематик бахолаш, уларнинг ютук ва камчиликларини характерлаш укитувчига синфдаги мавжуд узлаштириш вазиятани аниклашга олиб келади.
Укувчиларнинг узлаштиришини характерлаш учун бахо хам зарурдир. Чунки укувчи канча куп бахоланса, шунчалик куп тайёрланишга, уй вазифасини бажаришга интилади, доимо даре учун сергак булиб туради.
Хозирги пайтда бахо нормалари 100 баллик булиб, уни 5 балликка айлантириш оркали амалга оширилмокда.
2” бахо “55” баллгача.
3”бахо“55-70”балл.
4” бахо “71-85” балл.
5” бахо “86-100” баллар орасида куйилади.
13-мавзу
Бошлангич синф математика дарсларида кургазмалиликнинр а^амияти ва уни куллаш
Режа:

  1. Математика укитишда кургазмалиликнингахамияти.

  2. Кургазма куролларга куйиладиган талаблар.

  3. Кургазма куролларнинг турлари.

  4. Укувчилар билан кургазма куроллар тайёрлаш.

  1. Математика укитишда кургазмалиликнинг а^амияти

Кургазмалиликнинг турли жил манбаларидан фойдаланиш укувчиларни активлаштиради, уларнинг дик,к,атини уйготади ва ривожлантиради, укув материалини мустахкам узлаштиришни таъминлайди ва вактни тежаш имконини беради.
Табиий фанларга Караганда математикадан кургазмалилик ва кургазма манбаи тубдан фарк килади. Табиат фанларида нарсаларнинг айнан узини курсатиш имкони булса, математикада эса абстракт характерга эга, булаётган ходисанинг узини айнан курсата олиш имкони кам. Математикада кургазмалилик:

  1. курсатилаётган объектлар тупламининг элементлари сифатида каралади, улар устида баъзи амаллар бажариш мумкин. Масалан, укитувчи саватдаги олма, дарахгдаги кушлар хакида гапирганда, олманинг ёки кушларнинг кандай лиги хак,ида ■ ухталмайди, балки уларнинг сони ва сонли муносабатини аниклайди;

  2. у ёки бу нарса хакида ran юритилганда, унинг формасини ёки нарсанинг микдори сонли характерини текшириш мумкин. Нарсаларнинг сонли муносабатини уз холича ва формаларини куришда к^пинча ходисанинг айнан узидан фойдаланиб булмайди. Шунинг учун укитуечига турли хилдаги кургазмалилик, 1-навбатда моделлар, чизма, схемалар ёрдам беради. Математика укитишнинг турли хил боскичларида ва унинг турли хил булимларида кургазмапипикда бир хилда фойдаланиш керак эмас.^Масалан, математика укитишнинг 1 -этапларида туплам элементлари билан доимо мулохаза килишга тугри келади. Лекин бу кургазмалиликнинг роли секинлик билан камая бориб, унинг урнини символлар (ракам, белги) эгаплай бошлайди. Масалалар ечишда эса кургазма сифатида нарсалар ва уларнинг тасвирлари купланилади.

Геометрия укитишда эса фазовий ва форма муносабатларнинг кургазмаси сифатида турли хил моделлар ва уларнинг тасвирларидан фойдаланидзда. Шу билан бирга укитишнинг 1-кадамидаёц, Укувчиларнинг тасаввур килиш кобилиятини ривожлантириш керак: чексиз тугри чизик, нур, бурчак ва бошкалар хакртдаги тасвирларни тугри чизикдан бошка моделлар билан курсатиш имкони йук.
ъ,. ■

Кургазма энг эффектов булиши учун у баъзи бир талабларг? риоя к,илиши керак. Кургазмали куролларга куйиладиган умумий 1 талаблар: мазмунининг илмийлиги, укув дартурига мослиги, ( укувчиларнинг ёш хусусиятларига мос булиши. Ясалиши ва ички куринишининг куриш масофасига мослиги, бажарилишнинг тозалиги, фойдаланиш кулайлиги, математикани тушунтиришга фойдалилиги. Математика Укитишдаги кургазма манбалари мазмун жихатдан содда ва аник булиши керак. Бу кургазма куроллар математика укитиш боскичларида кетма-кет куйидаги тартибда кулланилади: 1) атрофдаги мавжуд нарсалар (синф I хонасидаги нарсалар, усимликлар), 2) укувчиларга яхши таниш булган нарсаларнинг тасвирлари ва расмлари, 3) шу нарсаларнинг шартли тасвирлари (автомобилни тугри туртбурчак деб),

  1. схемалар ва хрказо.

  1. Кургазма куролларнинг турлари

Бошлангич математика укитишда турли хил кургазма I куроллар кулланилади, уларни куйидаги турларга буламиз.

  1. атрофда мавжуд предметлар. Укувчиларга 1-кундан I атрофдаги нарсалардан санаш, кушиш, айирищда фойдаланиш мумкин. Масалан, китоб, дафтар, капам, санок чуплари ва хоказо.

  2. тасвирий кургазма куроллар. Бундай к9ргазма куроллар | турига укувчиларга таниш булган Укув жадваллари ва рзсмлардан | бошка куроллар киради ( усимлик, хайвон, курилиш машина ва , Х-к.). Масалан, арифметик амаллар бажаришда НО та бир хил булган жужанинг расми чизилган картондан фойдаланиш мумкин. Шунингдек, бундай кургазма куроллар турига улчов прибор ва асбобларнинг моделлари (соапг стрелкаси, тарози, мензурка), I улчов модели (метр, литр) кабилар киради.

  3. жадваплар: жадвал деб бирор гартиб ‘буйича <аширяарга ёзилган сон ёки матнли ёзувга айтопади. Бу материашларнмнг хаммасини бирлаширувчи мавзу цуйилади. Жадваирлар кулланишига караб куйидаги 4 турга булинади: а) бияшгага» й) курсатма беришга, в) машк tgsmnMiuira, Г/> маълумот берешига (справочник) дойр булади.

Билишга дойр жадвалларда янги материалларни баён килишда кулланиладиган ва янги маълумотларнм уз ичига олган жадваллар киради. Булардан укувчилар билимини кенгайтирию ва умумлаштириш максадида такрорлашларда хам фойдаланиш

мумкин. Бундай жадвалларга санок бирликларининг разряд ва синфларини курсатувчи жадвал, узунликларини улчаш каби жадваллар киради. Курсатма (инструктив) бериш жадваллари у пки бу амалларни бажариш, масала ечиш, х,исоблаш малакасини оширганда кулланилади, бундай жадвалда ракамларнинг кулёзма намунаси, арифметик амалларнинг бажариш тартибини курсатувчи жадваллар мисол булади. Бундай жадваллар синфда узок вакт илиниб туриши мумкин, чунки у укувчиларга доимо кургазма бериб ту ради.
Машк килиш жадваллари хисоблаш малакасини шакллантириш максадидаги купгина машкларни бажаришга мулжалланади. Бундай жадвалларга огзаки хисоблашда кулланиладиган куйидаги жалвапларни мисол келтириш мумкин. кушиш ва купайтириш (Пифагор) жадваллари.
Справочник жадваллари укувчиларнинг мисол ва масалаларни ечищда шунингдек, фактик ишларни бажаришда керакли булган материалларни уз ичига олади. Булар хам кургазма бериш жадвалидек узок вакт синфда илиниб куйилади. Бундай жадвалга метрик улчов бирликлари жадвал и, вактни улчаш жадваллари мисол булади.

  1. хисоблаш асбоблари. Бундай кургазма курол турига чут, абак, арифметик куги ва компьютер киради. Абак ёки хисоб доскаси купинча кулдан ясалади. 70x30 см доска олинади ёки доскада 3 та сонли разрядга тааллукли вертикал йулаклар чизилади. Улар бирликлар, унликлар, юзликпар. Разрядпар куринарли булиши учун йулаклар хар хил ранг билан буялади, кар хил йулакчада юкоридан пастга караб 10 тадан мих урилади, уларнинг хар бирига фанер ёки картондан ясапган гилдираклар кийгизилади. Хар бир гилдирак битта разряд бирлигини билдиради. Арифметик яшик куб формасида ясалиб, иккита томони очиладиган булади. У куп микдордаги хисоблаш материалларини уз ичига олади: брусок, ёгоч куб, квадрат доска ва х-к. Куб, брусок, доскалардан номерлаш ва санашни укитишда фойдаланиш мумкин.

  2. Улчов асбоблари. Улчов асбоблари укитиш жараёнида икки томонлама роль уйнайди: а) амалий мазмундаги масалаларни ечиш ва турли ишларни бажаришда улчаш учун ишлатилади, б) улчов бирликлари Уртасидаги богланиш ва Улчов бирликларини укитишда ёрдамчи кургазма курол сифатида ишлатилади.

Бошлангич синфларда узунлик, огирлик, хажм, юза улчов асбоблари купланилади ва асосий улчаш ишлари бажарилади.
Улчов асбобларига куйидагилар киради:
1) чизиш линейкаси, учбурчак, метрли линейка, рулетка, Улчов циркули;

  1. паллали тарози, тошлари билан, циферблагли тарозилар;

  2. литрли ва ярим литрли идишлар, кружкапар;

  3. циферблат;

  4. палетка;

  5. синф циркули.

  1. Диопозитивлар ва диафильмлар

Диопозитив нарсаларнинг тасвирини позитив килиб туширилган плёнкаларни махсус аппарат ёрдамида экранда проекциясини катталаштириб курсатадиган асбобдир. Диопозитивнинг кулланиш чегараси катта ва ундан дастур мавзуларини укитишда кенг фойдаланиш мумкин.
Диопозитив лентаси тартибли 30-50 кадр киноплёнкадан тузилса диафильм деб аталади. Унда бирор хддисанинг ёки амалнинг бажарилишини тартиб билан кетма-кетликда куриш мумкин. Бошлангич синфларда курсатиш учун куйидаги диафильмлар ишлаб чикилган: а)геометрик материал, б) кизикарли арифметика,
в) сонларнинг геометрик фигурапар оркэли тасвирлари, г) сонларни нукрга ва кесма орк,али тасвирлаш, д) 2-синфда матиматика ук,итишга дойр ( купайт жад), е) тугри туртбурчак, унинг переметри, юзи, ж) сонларни таккослаш, з) санауйла, еч.

  1. Расмли тасвир. Одатда расмли тасвирга дарсликдаги турли хил прдметларнинг раем ва тасвирлари, чизмапар, схема ва жадвап расмлари киради. Расмли тасвирлар зарурлигига к,араб, алохида когозга катта килиб ёки диопозитив куринишда курсатилиши ёки уни укитувчи доскада чизиши мумкин.

Дарсликларда масаланинг матни билан биргаликда, масалага тааллукли сонлар ёрдамида уларнинг расмлари хам берилади. Улар тузиш ва ечишда катта ахамиятга эга.

  1. Дидактик (укув) материаллар. Укувчиларда математик тушунчаларни, хисоблаш ишларни, улчаш ва график масалаларни шакллантиришда турли хилдаги дидактик материаллардан фойдаланилади. Дидактик материаллар укувчиларнинг мустакил ишлари учун укув кулланма булиб, укув жараёнини активлаштириш ва индивидуаплаштириш омилидир.

Математикадан дидактик материаллар:

  1. предметга тааллукли дидактик материаллар булиши мумкин.

Предмет дидактик материапга хисоб чупи, турли хилдаги геометрик фигурапар туплами ва х-к.лар киради. Математик машкли карточка материалларидан укувчиларнинг индивидуал хусусиятларига мулжалланган булиб, купрок машкли карточка материалларидан укувчиларнинг индивидуал хусусиятларига мулжалланган булиб, купрок; машк, бажаришни таъминлайди.
Синф доскасидаги ёзув, чизма ва схемалар кургазмалиликнинг бир манбаи сифатида фойдаланилади.
Чизма ва схемалардан нарса ва ходисапарнинг белгиларини, мохиятини курсатиш формасида фойдаланилади. Чизма ва схемелар оркали масапанинг мазмунини тушунтириш, предмет ва ходисалар орасидаги богланишни курсатиш мумкин. Улар шунинг учун математика ^китишда энг мухим манбапар булиб хисобланади.
Расмларни шартли белгилар билан алмаштириш, одатда туртбурчак ва йулакчани кесмалар билан алмаштириш оркали масапанинг схемасини тузишда фойдаланиш мумкин.
Масалан, график илюстрация турларидан бири диаграмма булиб хисобланади. Диаграммалар нукталар орасидаги богланишларни курсатиш формаси булиб, Укувчилардаги туртбурчакли координата системаси ва функция, графикларнинг мухим бошлангич билан таништириш манбаидир.
Диаграммалар усули, чизикли, йулакчапи, секторли турларга булинади. Укувчилар уларнинг тузилишини, укилишини урганадилар ва диаграммадан фойдаланиб масалалар ечадилар, бошлангич синфда 1 -учта диаграмма билан танишадилар.
Масалан, йулакчапи диаграммадан фойдаланиб зарурий улчамлар ёрдамида автомобилларнинг Уртача тезлигини аниклаш мумкин ва уларнинг катталикларини тушунтириш мумкин, катталикларни ечилаётган масалага тадбик килиш мумкин.

  1. Укувчилар билан кургазмали куроллар тайёрлаш

Купгина кугазмали куролларни: таблицалар, баьзи моделлар индивидуал фойдаланиш учун абак, палетка, хисоблаш материаплари, таркатадиган материалларнинг баьзи турлари ва бошкаларни Укувчиларнинг узлари ясаши мумкин.
Хар бир кургазмали куролни тайёрлашда укувчиларда унга нисбатан кизикиш хосил килади, уни математик структурасини билиш иштиёки тугилади. Бу эса Укув материалини яхши
тушунишга ва узлаштиришга олиб келади. Кургазма куроллар тайёрлаш жараёнида предметлараро апокдни юзага чикариш мумкин: биринчи томондан Укувчилар узларининг математик билим ва малакаларини (хисоблаш, улчаш, чизиш) куллайдилар, иккинчи томондан мехнат дарсларида фойдаланадилар. Укувчилар таёрлаган математикадан кургазма куролларга мисоллар келтирамиз ва уларни ясаш хдкида кискдча кургазма берамиз.

  1. Таркатиш материаллари. Геометрик фигура, юлдузча, когоздаги расмлар ва бощка предметлар когоз варакдан ёки картондан ясалиши мумкин. Расмларни купайтириш учун картон колип ёки штампалар кулланилади. Уларни купайтиришда картошка ёки резинадан фойдаланиш мумкин.

  2. Суратли домино ва лото. Домино 5-10 улчамдан картондан тайёрланиб, оддий доминодан шу билан фарк киладики, айлана кузлар урнига турли гурухлардаги предметнинг расмлари ишлатилади.

Лото суратида х;ам предмет гуру\лари тасвирланади. Лекин бу ерда сон урнида ишлатилади. Доминодаги айлана куалар урнига предметлар расмларининг сони куйилади.
Суратли домино ва лотодаги уйин кридалари одатдагидек булади. Бу ерда болалар факдт санашнигина билиб колмасдан, балки турли хил предметларни бир-бири билан таккослайди х;ам. Бундай уйинлардан паст узлаштирадиган укувчилар билан утказадиган индивидуал машгулотларда фойдаланиш мумкин.

  1. Индивидуал фойдаланадиган абак.


юзлик

унлик

бирлик











1»


















Абак унча катта булмаган каттик
когоздан тайёрланиб, биринчи учта сонли разряд мос холда йулакчаларга ажратилади. Хар бир йулакчада 10 тадан айлана ёки квадрат шаклидаги чукурча ясалади. Чукурчапарнинг тагига рангли KOF03 елимланади, яъни чукурчалар яхши куринсин учун. Хар бир йулакчанинг устини ёпиб турадиган ва харакатланадиган йулакча когоз кесиб куйилади. Йулакча когозни харакатлан- тириши билан керакли чукурчаларни очиш ёки ёпиши мумкин. Масалан шаклда 342 тасвирланган.

  1. Харакатланувчи стрелкали соат циферблатининг модели. Дойра олиб уни шундай булиш керакки, укувчилар соатни курсатиб турганини аник к^рсин. Лекин бошлангич синф

укувчилари айланани тенг 12 га булишни билмайдилар. Шунинг учун картондан 10-12 см диаметрли дойра формасидаги колип ясаб, уни 12 та тенг булаюш булиб, марказида озрок, тешик колдириши керак. Бу колип ёрдамида хар бир укувчи узининг картон когозига циферблат контурини ясаб оладилар.

  1. Эккер ва козик (веха) моделлари. Бу моделларнинг иккаласи хам 12-13 см узунликдаги чупдан ясалиб, унинг бир кисми танглик ролини бажаради. Козик чуп кора ва рангли бУлакларга булиниб буялади. Эккерда эса чупнинг учига 4x4 см даги квадрат тахтача копланади ва бу тахтача бурчакларига кадагичлар кадалади.

Укитувчи кургазмаси билан 3-4 Укувчи эккерлар тайёрлайди, колган укучилар эса козикдар тайёрлайди. Бу моделлардан фойдаланиб синфдан ташки машрулотларда масалан, турри чизик ва турри бурчаклар ясашда.

  1. Намойиш килинадиган жадваллар схемалар, диаграммалар. Бундай кургазмапарни тайёрлаш учун эски китоб, журнал, календарнинг расмларидан фойдаланиш мумкин. Бу расмлар каттарок когозларга елимланиб керакли чизик ва сонлар билан тулдирилади. Сонлар тасвирлаш учун ракамлар эски колендарлардан кесиб олинади.

14-мавзу
Бошлантч синфларда дарсликлар ва Укувк$лланмалари
Режа:

  1. Дарслик ва укув кулланмаларининг ахамияти.

  2. Дарслик ва дастурнингузаро мослиги.

  3. Дарслик ва укитишнинг тарбиявий вазифаси.

  1. Дарслик ва укув кулланмаларининг ахамияти

Математика дарслиги бошлангич синф мактаб дастури билан боглик халда тузилади ва хдр бир синф учун алохида дарслик мавжуд.
Дарслик бошлангич математика курсининг асосий мазмунини аник системада тушунарли килиб баён килинган китоб. Дарсликнинг асосий вазифаси укувчиларнинг мустакил билим олишларида ва дарсда олган билимларини мустахкамлаш ва чукурлаштиришда ёрдам беридаган бирдан-бир укитиш воситасидир. Дарслик мазмуни уртача укийдиган укувчининг узлаштиришига мое килиб тузилади. Иктидорли болаларга дарсликдан бошка мураккаброк тузилган укув к^лланмаларидан фойдаланишга ryFpn келади.
Дарсликда энг аввало назарий материал кейин унга безлик булган амалий материал урин олади. Бундан бошка маш^пар системаси хам берилган, улар укувчиларнинг билимини мустахкамлаш ва ривожлантиришда катта роль уйнайди. Демак, дарслик бир вактда масалалар туплами хамдир.
Дарсликдан ташкари укитувчипар учун кулланмалар хам яратиладики, Укитувчи дарснинг эффективлигини оширишда ундан фойдаланади. Масалан, масалалар туплами, методик кулланмалар укувчилар билан индивидуал ишлаш учун кулланмапар тавсия килинади.
Укитувчиларга ёрдам тарикасида жуда куп кушимча кулланмалар ва журналлар нашр килинади. Булар дарсларни утказишга оид методик тавсиялар, тестлар, туплами, иктидорли болалар учун масалалар тупламлари, индивидуал ва группазий ишлаш учун дидактик тупламлар, методик журналлардир.

  1. Дарслик ва дастурнинг узаро мослиги

Дарслик математика укитишда укув жараёнини таъминлашнинг асосий воситаси булиб хизмат килади ва давлат дастурига тулигича мос килиб тузилган булади.
Дарслик укитувчига уз ишини рационал режапаштиришга ёрдам беради, чунки у кар кайси мавзунинг укув материалини мустахкамлашни ёритган булади, яъни материални урганиш учун тайёргарликни уз вактида таьмИнлайди, шунингдек илгари утилган материални системали ва узлуксиз мустах;камлаш ва такрорлашнинг манбаидир.
Дарсликнинг мазмунига кирадиган у ёки бу саволлар дастурда курсатилган булиши керак. Дарсликнинг бош хусусияти шундаки, у дастурнинг тапабини очиши, уни конкретлаштириши, дастурда курсатиган саволлар кандай даражада каралишини узида акс эттириши керак. Масалан, II синф дастурида “тенг икки киемга булиш ва мазмуни буйича булиш, уни умумлаштириш” деган пункт бор. Агар бу мавзуни дарсликда ёритилишини диккат билан караса уни баён килишда енгилгина хатога йул куйиш мумкин, укитувчи диккат билан бу мавзунинг мазмунини тушунмаса, укувчиларга мавзудаги курсатилган икки холни тенг икки киемга булиши ва мазмун буйи«а булиш саволларини турри тушунтираолмаган булади Куп сондаги мисолларни ечиш оркали х,ам сонларни тенг мккига булиш устида мулохаза юритилаяптими, аник, тушунтираолмаслиги мумкин.
Хакикатан хам дарсликда масалалар ечилишининг бу турларига алох,ида ном ажратмаган, хеч каерда бунга ухшаш савол ва вазифаларни ажратиб курсатмаган.
IV синф дастуридан яна бир мисол келтирамиз. Дастурда “миллионлар синфи ичида ёзма ва огзаки номерлаш” деган мавзу бор. Лекин бу мавзуга турли хилдаги саволлар туплами киради. IV синф укувчилари билан ишлашда кайси саволлар асосий булиши, кайсилар йул-йулакай кушиб тушунтирилиши, кайси саволлар асосий уринни эгаллаши лозимлигини дарслик курсатиб бериши керак.
Шунингдек, дарслик бошлангич синфларда математика Укитишнинг мазмунини дастур талабига нисбатан ойдин- лаштиради.
Дарслик купинча дастурдаги алохида саволларни укитиш кетма-кетлигини аниклайди, дастур талабида тузилади.
Дастур эса курснинг курилиш системасини бутун холда акс эттиради (асосий мавзуларни укиш ва булиш), баьзан мавзуларнинг ичида материалларнинг жойлашиши системасини курсатади. Лекин дастур хар бир мавзунинг укитиш методикасини очишни курсатмайди, балки бу мазмун дарсликда баён килинади.
Масалан, 1-синф дастурида “10 ичида кушиш жадвали, 10 ичида айириш” деган умумлашган йуналиш берилган.
Дарсликда эса 10 ичида кушиш ва айиришнинг хар хил холлари билан укитувчи системали таништиради.
Шундай килиб, бошлангич синф математика курсининг тузилиш системаси дарслик билан дастурнинг узвий богликлиги асосида тузилган.
Шунингдек, дарслик дастурдаги тушунтириш хатида баён килинган асосий методик курсатмаларни очади. Дарслик укитиш жараёнида назарий ва амалиётнинг узаро алокадорлик тапабини ёритишнинг аник йулларини курсатиб беради. Бошлангич синф математикаси I-IV синф учун мулжалланган дарсликларда берилган булиб, унга максадга мувофиктанланган масала ва мисол, машклар, савол ва вазифалар, дастур уз ичига олган назарий саволлар, билим ва малакаларни шакллантириш йуллари киритилади.
Дарсликда билимларни системали мустахкамлаш максадида машклар мажмуасини вактлар буйича таксимлаш, уларни хар хил шароитларда куллаш каби материаллар берилади.
Дарсликда тавсия килинадиган машклар узаро ботанишда, курснинг хар хил саволлари билан алокада булган холда тузилади.
Укитувчи шуни ук,тириш керакки, дарсликда шундай материаллар берилиши мумкинки, уни укувчинингузи олдиндан куллаган булади, унга безлик, холда дарсликда шу материалга я кин булган кушимча материаллар берилмайди, балки дастурда уни бажариш зарур дейилса хам.
Масалан, дастурда I синф 1-ярим йил буйича мустакил материапларни ук,иш малакаларни берилади. Дарсликда эса, арифметик матнли материаллар иккинчи ярим йилда берила бошлайди. Шунинг учун тааллукли масалалар дарсликда укув йилининг бошидан бошлаб берилиши зарур. Бундай холда ' ук,итувчинингузи укувчиларга мос килиб масала матнини тузиши зарур.
Хар бир синф учун мулжалланган дарслик огзаки хисоблаш усуллари билан малака хосил килишга мулжалланган етарлича машкларни уз ичига олади. Лекин булардан укувчиларга тез ва тугри малака хосил киладиганлари керак. Дарслик манбаларидан фойдаланган материаллар билан тулдириб борилиши керак.
Дастурнинг хар саволига тааллукли булган етарлича ва j зарурий машклар сонини факат укитувчининг узи танлаши мумкин, качонки бу укитувчи топширилган машкларни ечиш > мумкинлигини тулигича била олса. Баьзи холларда укитувчи | дарсликдан фойдаланган машкларни яна куллайди, бунда бу машклар укувчилар томонидан яхши узлаштрилганлиги учун унга укувчилар кизикишмайди.
Баьзи холларда эса машклар сонини ошириб берадилар, бундай холда укувчилар кийналиб коладилар.
Бу масалада дарсликда кушимча тарзда махсус кулланманинг булиши катта фойда беради. Машклар системасини танлашда дарслик укитувчи учун асосий манзил булиб хизмат килиши керак. Бу система шундай курилиши керакки, дастурнинг барча талабларини бажариш учун зарурий шароит яратилган булиши керак. Масалан, бундай мураккаб масаланинг ечилиши дарсликлар структурасига буйсиниии керак.

  1. Дарслик ва ук,итишнинг тарбиявий вазифаси


Download 1,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish