Boshlang‘ish ta’lim pedagogikasida ta’lim qonuniyatlari va qoidalari va prinsiplari. Boshlang‘ich ta’lim metodlari va vositalari. Reja

Bu qoida ta’limning ilmiylik qoidasi 
bilan mustahkam bog
‘
langandir. 
Ishga yarab qolsa ilming bir muddat, 
Yana oshirmoqqa aylagil shiddat, - degan M.Ulug‘bek. O‘quvchilar bilim bilan 
qurollanar ekan, ilmning amaliy ehtiyoj tufayli bo‘lganini, ishlab chiqaruvchi 

---

kuchlarining qanday taraqqiy etganini, texnika va iqtisod sohasidagi yangiliklar, 
ilmning borgan sari rivojlantira borishni, ilm esa o‘z navbatida hayotni 
yaxshilishga yordam berishini biladilar. Ilmning rivojlanishida tajribaning roli 
kattadir. Ilmiy nazariyalarning haqqoniyligi amaliyotda sanaladi: uni tajriba yo 
tasdiqlaydi yo inkor qiladi. Mana bu nazariya bilan tajriba o‘rtasidagi murakkab 
munosabatlarni o‘quvchilar ilm asoslarini o‘rganish jarayonida fahmlab olishlari 
lozim. Ulug‘lik gapda emas boshdan - oyoq, yarti ish ham yuzta gapdan yaxshiroq 
degan Abdulqosim Firdavsiy. O‘quvchilar tomonidan matematika, fizika, 
biologiya, ximiya, astromiya va boshqa tabiiy fanlardan o‘zlashtirilgan nazariy 
bilim, hosil qilingan ko‘nikma va malakalar o‘quv - tajriba kabineti va 
laboratoriyalari, tajriba yer uchastkalari va ishlab chiqarish mehnati jarayonida 
qo‘llaniladi. Sa’diy Sheroziyning fikricha:” Ikki toifa odam behuda ishlab, behuda 
harakat qilgan bo‘ladi: biri mulk yig‘ib foydalanmagan va ikkinchisi esa ilm olib, 
amal qilmagan odam. Harchand o‘qibsan, bilimdonsan, Agar amal qilmasang, 
nodonsan. Ta’lim va tarbiyaning birligi qoidasi. “Ta’lim bilan tarbiya bir - biri 
bilan bog‘liq bir butun jarayon ekanligini ta’kidlaydi, A.Avloniy. U yana dars va 
tarbiya orasida bir oz farq bo’lsa ham, ikkisi bir - biridan ayrilmaydurgan, birining 
vujudi biriga bog‘langan jon ila tan kabidir”. Maktabda o‘quvchi yolg‘iz bilim, 
ko‘nikma va malakalarni egallabgina qolmaydi, balki har jihatdan mukammal 
tarbiyalanadi. Maktab o‘quv fanlarining har bir mavzu va temachalar ham 
shubhasiz tarbiyalovchi harakterga ega. Shunga ko‘ra, maktab ta’limi umuman har 
qaysi dars jarayoni alohida ikki muhim vazifani:
1. Ta’lim jarayonida o‘quvchilarni yangi - yangi ilmiy bilimlar bilan 
qurollanadi. 
2. O‘zlashtirilgan ilmiy bilimlar asosida o‘quvchilarda dunyoqarash va 
ma’naviy - axloqiy tarbiya tarkib topishini o‘z ichiga oladi. Ta’lim va tarbiyaning 
birligi: a) o‘zlashtirilayotgan ilmiy bilimlar orqali o‘quvchilarda ilmiy 
materiallistik asosda dunyoqarash tarkib toptirish; b) ta’limda o‘quvchilarga 
muayyan ma’naviy - axloqiy sifat normallarini singdirish; c) o‘quvchilarning aqliy 
kamoloti hamda bilish qobiliyatlarini yanada rivojlantirib borishni nazarda tutadi. 
O‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash tarkib toptirish murakkab va ko‘p qirrali 
jarayonidir. Maktab ta’limida tabiiy fanlarni - matematika, fizika, ximiya, 
biologiya va astronomiya kabi fanlarni o‘zlashtirish orqali dialektik materializm 
asosida dunyoqarashlar tarkib topadi.