Boshlang`ich talim pedagogikasi fakulteti 2-3-kurs talabalari uchun ona tili o`qitish metodikasi fanidan ma’ruzalar matni

1-qism
O’quv materialining birinchi qismi bo’yicha quyidagicha mustaqil ish beriladi.
1-topshiriq
Maqollarni o’qib, egalarini toping. Egani gapdan ajratib, morfologik tahlil qiling. Chap tomondagi gaplarning egasi qaysi so’z turkumi bilan, o’ng tomondagi gaplarning egasi qaysi so’z turkumi bilan ifodalangan?
Botir kishi yov kelganda bilinar.
Chechan kishi bahslashganda bilinar.
Yoki:
Botir yov kelganda bilinar.
Chechan bahslashganda bilinar.
Bajarilgan ish yuzasidan suhbat o’tkaziladi, o’quvchilarning xatolari tuzatiladi. So’ngra o’quv materialining birinchi qismi quyidagicha tushuntiriladi.
- yuqoridagi maqollar qo’shma gap shaklida berilgan. Birinchi ko’shma gapning egasi ot bilan ifodalangan. O’ng tomondagi maqolda kishi so’zi tushib qolgan. Gapning egalari botir, chechan so’zlaridir. Bu erda botir, chechan sifatlari kim? so’rog’ini oladi. Sifatlar otlashadi. Otlashgan sifatlar kim?, nima? so’roqlariga javob bo’ladi. Sifatlar otlashganda, gap tarkibidagi bog’lanib kelgan ot tushib qoladi. Birinchi qismni mustahkamlash uchun quyidagicha topshiriq beriladi.
2-topshiriq
Gaplarni o’qib, egasini toping, ularning qaysi so’z turkumlari bilan ifodalanganini ayting. Tushib qolgan otni aniqlang?
Mard mehnatdan qo’rqmaydi,
Nomard uyatdan qo’rqmaydi.
2-qism
O’quv materialining ikkinchi qismi bo’yicha quyidagicha topshiriq beriladi.
3-topshiriq
Gaplarni o’qib, otlashgan sifatlarning qanday qo’shimchalar bilan qo’llanganini aniqlang.
Va’daga vafo – mardning ishi.
Ilg’orlarimiz katta muvaffaqiyatlarga erishdilar.
Bajarilgan topshiriq asosida otlashgan sifatlarning egalik, kelishik, ko’plik qo’shimchalari bilan ishlatilishi tushuntiriladi. Mustahkamlash uchun quyidagi topshiriq o’tkaziladi.
4-topshiriq
“Yaxshi” so’ziga ko’plik (-lar), egalik (-imiz) va kelishik qo’shimchalarini qo’shib, otlashgan sifat hosil qiling. Shu otlashgan sifat ishtirokida gap tuzing.
3-qism
Quyidagi maqollar asosida otlashgan sifatlarning gapdagi vazifalari tushuntiriladi.
Mard bir marta o’ladi, qo’rqoq yuz marta.
Yaxshida gina bo’lmas, yomondan gina ketmas.
Yomonning yaxshisi bo’lguncha, yaxshining yomoni bo’l..
Otlashgan sifatlarning gapdagi vazifalari tushuntirilgach, mustahkamlash uchun quyidagi mustaqil ish tashkil etiladi.