Bоshlang‘ich ta’lim mеtоdikasi kafеdrasi оna tili nazariyasi va amaliyoti



Download 2,94 Mb.
bet28/263
Sana29.06.2022
Hajmi2,94 Mb.
#717506
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   263
Bog'liq
2 5249461977251582715

Affiksal morfema. So`zning tarkibida o`zakdan keyin kelib, so`zning leksik va grammatik ma’nolarini shakllantiradigan morfemadir. Affiksal morfema o`zicha mustaqil qo`llana olmaydi va ma’no ham anglatmaydi.
So`z tarkibida affiksal morfemalar bir nechta bo`lishi mumkin. Ular o`zbek tilida o`zakka birin-ketin, ma’lum tartibda qo`shiladi. Masalan, paxtakorlarimizdanpaxta+kor+ lar+imiz+dan.
Affiksal morfemaning ma’nosi har bir konkret so`z tarkibi asosida belgilanadi. har bir qo`llanishda u konkret ma’no ifodalaydi. Masalan, suv-chi, gul-chi, traktor-chi, o`quv-chi; daftar-im, aql-im, halq-im, ko`z-im, o`z-im kabi so`z tarkiblarida affiksal morfemalardan (u xoh so`z yasovchi, xoh shakl yasovchi bo`lsin) o`ziga xos konkret ma’nolarda kelgan, ular bir-biriga butunlay teng emas.
So`zning morfemik tarkibidagi o`zgarishlar.
Fonetik o`zgarishlar so`zning o`zak qismida ham qo`shimchada ham yuz beradi. Bunday o`zgarishlar turli sabablarga ko`ra bo`ladi. O`zakdagi o`zgarishlar, asosan qo`shimchalarning qo`shilishi bilan bog`liqdir, Masalan, ong+la-angla, son+a-sana, ikki+ov-ikkov kabi.
Bunday o`zgarishlar ko`proq affiks morfemda yuz beradi. Qo`shimchadagi o`zgarishlar o`zak-negizning fonetik tarkibiga bog`liqdir. Masalan, qishloq+ga- qishloqqa, terak+ga- terakka kabi.
Davrlar o`tishi bilan bir nechta affiks birikib bitta affiks morfema holatiga kelib qolishi mumkin. Masalan, zargarlik, dehqonchilik so`zlari morfemalarga zar+gar+lik, dehqon+chilik tarzida ajratiladi. Ko`rinadiki, birinchi so`zda -lik alohida morfema bo`la oladi, ikkinchi so`zda esa u alohida morfema bo`la olmaydi. Sababi ikkinchi so`zdagi qolgan dehqonchi qism ma’no anglatmaydi, tilda shu shaklda qo`llanmaydigan bo`lib qolgan. Shunga ko`ra dehqon- o`zak morfema chilik yaxlit xolda bitta affiksal morfema sanaladi.
Affikslar tuzilishiga ko`ra ikki xil bo`ladi:

  1. Sodda affikslar.

  2. Qo`shma affikslar.

Sodda affikslar mustaqil morfema bo`la oladi. Masalan, ishlashdi – ish+la+sh+di, lug`atchilik – lug`at+chi+lik, misgarlik – mis+gar+lik kabi.

Download 2,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   263




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish