Boshlang’ich sinflar uchun matematikadan kompyuterli ijodiy topshiriqlar tizimini yaratish

5.  O’quv  topshiriqlarining  bir-birini  to’ldirishi  tamoyili.  Bu  tamoyilga 

rioya  qilish  yo’li  bilan  o’quvchilar  o’zlashtirishining  davomiyligi  amalga 

oshiriladi.  Shu  bilan  birga,  bu  tamoyil  o’quv  topshiriqlarining  osonligi  va 

qiyinligini, soddaligi va murakkabligini boshqarish mezoni sanaladi. 

Ijodiy  topshiriqlarning  soddaligi  va  murakkabligini  ob’ektiv  hodisa  sifatida 

tushunamiz.  

Shunday raqamlar berilgan bo’lsin: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 

Keltirilgan raqamlar bo’yicha quyidagicha ijodiy topshiriqlarni shakllantirish 

mumkin. 

- 1 dan boshlab 2 taga ortib boradigan sonlarni yozing; 

---

 

54 

- 1 dan boshlab 3 taga ortib boradigan sonlarni toping; 

- 1 dan boshlab oldin 2 taga, so’ngra 3 taga ortib boradigan sonlarni yozing; 

- Eng katta raqamdan boshlab 2 tadan kamayib boruvchi sonlarni yozing; 

- Eng katta raqam (9)dan boshlab 3 tadan kamayib boruvchi sonlarni toping; 

-  9  dan  boshlab  oldin  2  tadan,  keyin  3  tadan  kamayib  boruvchi  sonlarni 

yozing. 

Misol tariqasida keltirilgan topshiriqlar 4 ta o’quv elementi bo’yicha tuzilgan: 

2  taga  ortib  boruvchi;  3  taga  ortib  boruvchi;  2  taga  kamayib  boruvchi;  3  taga 

kamayib boruvchi sonlar. 

O’quv  elementi  o’quv  materialining  eng  kichik  birligi.  O’qituvchi 

o’quvchilarning  tayyorgarligi,  real  o’qish  imkoniyatlarini  inobatga  olib,  ularni 

soddalashtiradi,  zarur  bo’lsa,  murakkablashtiradi.  Bu  hodisa  topshiriqlar  matnida 

ham  aks  etgan:  1-  va  2-topshiriqlarda  bittadan,  ularning  teskarisi  4-  va  5-

topshiriqlarda ham 1 tadan, 3- va 6-topshiriqlarda 2 tadan o’quv elementi hisobga 

olingan.  Topshiriqlarning  soddaligi  va  murakkabligi  topshiriqni  shakllantirishda 

qatnashgan o’quv elementlari miqdoriga ko’ra aniqlanadi: topshiriqni tuzishda bir 

o’quv  elementi  ishtirok  etgan  bo’lsa  sodda,  ikki  yoki  undan  ortiq  o’quv  elementi 

ishtirok  etgan bo’lsa murakkab o’quv topshirig’i hisoblanadi. Binobarin, 1- va 2- 

hamda 4- va 5-topshiriqlar sodda, 3- va 6-topshiriqlar murakkabdir. 

Agar  ijodiy  topshiriqlarning  soddaligi  va  murakkabligi  ob’ektiv  bo’lsa, 

ularning  osonligi  va  qiyinligi  sub’ektiv  hodisadir.  O’quvchilar  ikkita,  uchtadan 

orttirib,  aksincha,  ikkita,  uchtadan  kamaytirib  sanashni  o’rgangan  sari  qiyin 

topshiriqlar  o’quvchilar  uchun  osonlashib  boradi.  Shunday  qilib,  o’quv 

topshiriqlarining 

bir-birini 

to’ldirishi 

tamoyili 

matematika 

o’qitishda 

qiyinchiliklarni bartaraf etish omiliga aylana boradi.