Boshlang`ich sinfda axborot texnologiyalari

12-rasm. ISM ustasi orqali Internetga ulanish.

4. Servis markazi nomini chop eting yoki ro’yxatdan tanlang. Next tugmasini bosing. Master dialog oynasini ochadi.

5. Taklif qilingan kirish maydonida servis tsentr Kompyuterining telefon raqamini yozing.
6. Taklif qilingan kirish maydonida nomingizni va parolingizni yozing. Bu nom va parol e-mail ning nomi va paroliga o’xshamasligi kerak. Next tugmasini bosing. SHundan so’ng Master Sizni IP-manzilingizni so’raydi.

7. 
   Agar IP manzil sizga avtomatik ravishda berilsa, My Internet Service Provider Antomatically Assignes Me One (servis markazi tomonidan avtomatik ravishda beriladi)ni tanlang. Ko’pincha shunday bo’ladi. Agar Sizning servis markaz Sizga doimiy IP-manzilni bersa, u holda Always Use The Following (hamisha navbatdagisidan foydalanish)ni tanlang va IP-manzilni taklif etilgan kirish maydonida chop eting. Next tugmasini bosgach master Sizga navbatdagi dialog oynasini ochadi.
   
8. 
   Mos kirish maydonlaridan server - DVS va zaxiradagi server - DHS manzillarini chop eting. Next tugmasini bosing. Mastur Internet pochtasini sozlash uchun oyna ochadi.
   
9. 
   Agar siz Microsoft Exchange yordamida o’z pochtangizga ega bo’lishni istasangiz, u holda Use Internet Mail ni tanlang. E-mail manzilingizda pochta serveri nomini chop eting.
   

10. Microsoft Exchange konfiguratsiyasini o’rnatish uchun Next tugmasini bosing. Konfiguratsiyani saqlab qolish uchun Finish (tayyor) tugmasini bosing. SHunday qilib, yuqoridagi barcha ishlar bajarilgach, Windows 95 Internet muhitida ishlash uchun sozlangan bo’ladi. Navbatdagi vazifa Internetga ulanishdir.
Tarmoqga ulanish. Internetning kommunikatsion va axborot xizmatlaridan foydalanish uchun foydalanuvchi Kompyuterning Internet bilan bog’langan, zarur servis va programma ta’minotiga ega bo’lgan tarmoq bilan ulanishni ta’minlash talab qilinadi. Internetga kirish bilan bog’liq xizmatlar servis markazlari yoki servis - provayderlar deb ataladigan tashkilotlar tomonidan taqdim etiladi. Servis markazlar Kompyuter tarmog’iga ega bo’lib, Internet bilan doim ulangan bo’ladi va tarmoqdagi Kompyuterlar orqali abonentlar, ya’ni alohida foydalanuvchilar yoki lokal tarmoqlar Internetga ulanadi. Istagan foydalanuvchiga qulay bo’lgan servis markazlarning ikki xili mavjud, ya’ni mustaqil servis markaz (mustaqil provayder)lari va tijorat tarmoq xizmatlari. Mustaqil servis markazlari (MSM) regional kompaniya bo’lib, ular Internetga ulangan xususiy tarmoqlariga ulanish va kirishni sotish bilan shug’ullanadilar. Bu markazlar hozirgi paytda keng tarqalgan va ular rivojlanib borishida muhim ahamiyatga ega. Ulargacha son-sanoqsiz foydalanuvchilar uchun Internetga oddiygina ulanish imkoniyati yo’q edi. MSMning xarakterli xususiyatlari quyidagicha:

0. 
   Narxining arzonligi. Kupchilik MSMlar Internetga kirishning oylik xaqini belgilaydilar. Agar siz Internetda ko’p vaqt ishlasangiz, u holda ancha-muncha pullaringizni tejab qolishingiz mumkin bo’ladi;
   
1. 
   Tezorlik. Tijorat tarmoq xizmatiga nisbatan Internetga ulanish tezroq amalga oshiriladi;
   
2. 
   Epchillik. Mustaqil servis bilan Siz xohlagan mijoz-programmalarni tanlab olishingiz mumkin.
   

Tijorat servis markazlari (TMS) orqali Internetga ulanish maxsus muassasa va tashkilotlar yordamida pul to’lash asosida olib boriladi. Bunda Internetga ulanish MSMga nisbatan sekinroq amalga oshiriladi, chunki Internet zaxiralariga kirish uchun maxsuslashgan programmavli ta’minotdan foydalanishga to’g’ri keladi.
Bundan tashqari, tarmoqga to’g’ridan-to’g’ri kirish shart emas. TSM mustaqil servis markazlari kabi egiluvchan emas, chunki Siz qat’iy ko’rsatilgan programma ta’minotidan foydalanishga majbursiz. Masalan, Siz elektron pochtaning eng yaxshi mijoz-programmasini yuklay olmaysiz va undan foydalana olmaysiz. Uning asosiy kamchiligiga xizmat narxining balandligi kiradi. SHu bilan birga TSMda soatbay haq to’lash joriy qilingan. Word Wide Web bilan doimiy ravishda ishlovchilar uchun bu xizmat juda qimmatga tushishi mumkin (vaqt tez o’tishi tufayli).
Texnologik nuqtai nazardan va ish uslubi bo’yicha Internetga ulanishning har xil variantlari mavjud. Ularni tanlash ko’p faktorlar bilan aniqlanadi, masalan, Internet xizmati servis markazlarining fizikaviy aloqa liniyalari bilan, mavjud apparat-dasturiy ta’minoti bilan, servisning zaruriy xillari bilan ma’lumotlarni uzatish tezligiga qo’yilgan talablar bilan va abonentning moliyaviy imkoniyatlari bilan.
Hozirgi vaqtda Internetga ulanishning eng ko’p tarqalgan variantlari quyidagicha:

0. 
   doimiy (o’zgarmas) IP-ajratilgan liniyalar bo’yicha ulanish.
   
1. 
   kommutatsion liniya bo’yicha seansli ulanish (dial-UP IP)
   

Birinchi variant foydalanuvchilariga Internet xizmatining barcha xillarini va ajratilgan liniya bo’yicha Internetga ulangan lokal tarmog’ida ishlovchilar uchun eng qulay komfort sharoitlarni taqdim etadi. Bu holda tarmoqning Kompyuterlaridan biri (marshrutizator) ta’minotchining marshrutizatoriga mahkam ulangan bo’lib, lokal tarmog’ining ishchi stantsiyalariga IP-paketlarni uzatib turadi. Marshrutizator sifatida ko’pincha UNIX operatsion sistemali Kompyuterlar qo’llaniladi. Kerakli programmavli ta’minotni o’rnatish va uni sozlashni, shu bilan birga IP-tarmoq ishlarini kuzatib borishni ko’pincha tarmoq mutaxassisi-administrator amalga oshiradi. Bu foydalanuvchining yakuniy ishlarini ancha osonlashtiradi. SHunday yo’l bilan ulangan lokal tarmoq Internetning bir qismiga aylanib qoladi. Lokal tarmoqdan foydalanuvchilarning barchasi Internetning hamma servis xillari bilan ishlash imoniyatiga ega bo’ladilar, masalan, elektron pochtadan foydalanish, telekonfereniyalar, uzoqdagi Kompyuterlardan terminal orqali foydalanish (Telnet), fayllarni uzatish (FTP), taqsimlangan axborot sistemalarga va ma’lumotlar bazasiga kirish (Gopher, WWW). Bunda lokal tarmoqga har xil platformadagi Kompyuterlar ulanishi mumkin, masalan, IBM PC (MS DOSWindows), Microsoft oilasiga taalluqli shaxsiy Kompyuterlar, har xil UNIX sistemali ishchi stantsiyalar. Hozirgi paytda foydalanuvchining Microsoft Windows muhitida ishlashi eng ko’p tarqalgan, chunki bu dastur amaliy programma ishlari va oddiy grafik zaxiralarga ega bo’lgan Internetning barcha servislari bilan ta’minlangan.
Ajratilgan liniya bo’yicha ulangan o’zgarmas IPning asosiy afzalligiga foydalanuvchilarga o’z axborotlariga kirish (ega bo’lish)ni taqdim etish maqsadida lokal tarmoqda axborot serverni o’rnatish imkoniyati mavjudligini kiritish mumkin.
Fizikaviy aloqa liniyasiga qarab ma’lumotlar uzatuvini har xil tezliklar orqali amalga oshirish mumkin. Masalan, o’nlab K bit/s.dan bir M bits.gacha. Albatta, katta tezliklar fizikaviy liniyalarni tashkil etish uchun, har xil jihozlar uchun ko’plab sarf - xarajatlar talab qilinadi. Yuqoridagilarga asoslanib shunday deyish mumkin, ya’ni ajratilgan liniya bo’yicha doimiy ulanish Internetda ishlash uchun juda qulay, lekin qimmat usuldir. Qoida bo’yicha, undan keng lokal tarmog’iga, behisob foydalanuvchilarga va tarmoq axborot servisiga ega bo’lgan ulkan tashkilotlar foydalaniladi.
SHu bilan birga o’zgarmas IP ni kommutatsiya qilinadigan liniyaga ulash ham yuqoridagi usullardan biri hisoblanadi. Bunda abonent yolg’iz o’zi foydalanadigan ta’minotchi Kompyuterining telefon raqami va mos keladigan portiga ega bo’ladi. Ammo, olinajak ma’lumotlarni uzatish tezligi nuqtai nazaridan bunday ulanishning sifati, qoida bo’yicha past bo’ladi.
Yakka tartibda ishlaydigan (uy Kompyuterlari ham) Kompyuterlarni Internetga ulash usuli kommutatsiya qilinadigan liniya bo’yicha vaqtincha (seansli) IP-ulanish hisoblanadi. Kommutatsion liniya bo’yicha IP-ulanishni (dial-UP IP) yakka Kompyuterlardan ham, ishchi stantsiyalardan ham Internetga kirish uchun foydalanishni tavsiya qilish mumkin. (Internetga doimiy ulanib turish talab qilinmasa). Bu usul oddiy telefon liniyasi bo’yicha ta’minotchi serverga vaqtinchalik ulanishni nazarda tutadi. Foydalanuvchining nomi va parolini kiritish talab qilinadi va u ketma-ket ro’yxatga olib boriladi. Natijada, foydalanuvchining Kompyuteri Internetga butunlay ulanib qoladi. Foydalanuvchining Kompyuteri esa modem bilan va Dial-UP IP rejimida ishlash uchun zarur programmaviy ta’minot bilan ta’minlangan bo’lishi kerak. Foydalanuvchi naqtai nazaridan Internetda ishlash xuddi o’zgarmas IP-ulanish kabi olib boriladi, lekin amaliy programmani ishga tushirishda avval telefon aloqa o’rnatiladi, bu esa bir qancha vaqtni talab qiladi, bundan tashqari, raqam band bo’lishi ham mumkin.

7. 
   Seansli IP bog’lanish o’z Kompyuterida kerakli amaliy dasturlarni ishga tushirish orqali Internetning barcha zaxiralariga kirish imkonini yaratadi. Seansli IP bog’lanishda Internetga ulanish uchun quyidagi talablar bajarilishi kerak.
   

• 
  486 protsessorli yoki undan yuqori IBM PC .
  
• 
  250 MB dan kam bo’lmagan operativ xotira.
  
• 
  Ma’lumotlarni uzatish tezligi 14.400 bit/s dan past bo’lmagan modem.
  

Modemni ulash

• 
  RS-232 kabelli modem va Kompyuteringizni ketma-ket portini ulash.
  
• 
  modemning “LINE” chiziqli (vxod) kirishiga telefon liniyasini, “PHONE” raz’yomiga telefon apparatini ulash;
  
• 
  modemga manba blokini ulash;
  
• 
  modem va Kompyuterni yoqish. Modemni dasturli sozlashini bajarish
  

Modemning dasturiy sozlashni quyidagicha olib boriladi.
“My Computer” (Moy Kompyuter), “Control Panel” (Panel upravleniya)ga kiring va “Modems” (Modemы) belgisiga ikki marta yurgazing.
So’ngra ekraningizda paydo bo’lgan ko’rsatmalarga rioya qiling va “Finish” (Gotovo) tugmasini bosing.