Boshlang`ich sinfda axborot texnologiyalari

Global tarmoqning yuqori darajadagi xizmatlari

Global tarmoq foydalanuvchilarga axborot xizmat ko’rsatish uchun yaratilgan. Uning xizmat turlari nihoyatda ko’p va xilma xildir. Global tarmoqda uning xizmatlari bo’yicha o’tishning yagona xaritasi yoki yo’l ko’rsatkichi yo’q. Mavjud xizmatlarni bilish, shartnoma xizmatlarga murojaat qila bilish va qo’yilgan masalani yechish usullarini to’g’ri tanlash tarmoqda ishlash samarasini belgilaydi.

Internet–global tarmoq xizmatlarni quyidagi sinflarga ajratish mumkin:

• 
  interaktiv xizmatlar;
  
• 
  to’g’ri murojaat qilish xizmatlari;
  
• 
  o’qishga mo’ljallangan xizmatlar.
  

Keyinchalik o’qishga mo’ljallangan xizmatlar ko’p tarqalgan bo’lib, ularning universal va Kompyuter resurslariga hamda aloqa tizimlariga bo’lgan talablari kamroq hisoblanadi. Bu sinfning asosiy belgisi axborot olishga berilgan talab bilan uni olish vaqti orasidagi tafofvt katta bo’lishi mumkin.
To’g’ri murojaat qilish xizmatlari berilgan talab bo’yicha axborot o’sha vaqtning o’zidayoq qaytarilishi bilan harakatlanadi, biroq, bunday xizmat axborot oluvchidan o’sha paytning o’zidayoq qaror qabul qilishni talab qilmaydi. Axborot olingandan so’ng tezda qaror qilib, javob berilishi talab qilinadigan xizmatlar interaktiv xizmatlar deyiladi.
Interaktiv xizmatni telefon xizmatiga, to’g’ri murojaat xizmatlarini faks va keyinchalik o’qishga mo’ljallangan xizmatlarni xat orqali aloqaga o’xshatish mumkin.
Global tarmoqning xizmatlariga asosan quyidagilar:

• 
  axborot uzatish tarmoq tizimlari (FTP, Gopher);
  
• 
  axborot qidirish tizimlari (Yahoo, hycos, Alta – Vista, Ramler va h.k.).
  
• 
  kommunikatsion xizmat, telekonferentsiyalar (E – mail, Telnet, UseNet va boshqalar);
  
• 
  mulьtimedia va axborot tizimlar (World Wide Web);
  
• 
  TRC xizmati yoki Chat – konferentsiya.
  

File Transfer Protocol–FTP–fayllarni uzatish protokoliga asoslangan axborot xizmati Internetda birinchi yaratilgan tizimlardan hisoblanadi. Bu xizmat Kompyuterdagi FTP–dasturidan foydalanilgan holda masofadagi Kompyuterlarga ulanib, kirish mumkin bo’lgan fayllar ro’yxati bilan tanishadi hamda ulardan o’z Kompyuterlariga nusxa ko’chiradi. FTR tarmoq bo’yicha istalgan shakldagi fayllarni yuborish mumkin. FTP “mijoz - server” arxitekturali tizimlarga misol bo’la oladi. Bunday tizimlarda bir Kompyuterda “mijoz” deb nom oluvchi maxsus dasturdan foydalaniladi. Foydalanuvchi ish dastur yordamida masofadagi server deb nom olgan Kompyuterdagi boshqa dastur bilan bog’lanadi.
Gopher ham Internetning axborot tizimi hisoblanadi. Uning afzalligi shundaki, u foydalanuvchi ulangan Gopher – serverdagi menyuga kirib, tanlangan punkti (bandi) bo’yicha Internetning boshqa Gopher – serverlariga yuborish mumkin.
Masalan, “A” mashinadagi Gopher serverdan “V” mashinadagi Gopher – serverga ishorat bo’lishi mumkin. U holda birinchi server menyusida tanlangan Gopherning “mijoz” qismi ikkinchi server manziliga o’tkaziladi. Foydalanuvchi uchun bu vazifa go’yoki u “A” “mijoz” Gopherni ishga tushirib, “V” server Gopheri bilan ulangandek bo’ladi.
Ish jarayonida Gopher “mijozning” boshqa serverlar bilan ulana olish imkoniyati faqat bitta serverdagi fayllarni ko’rish va boshqa Kompyuterdagi serverlar bilan yengil bog’lanish imkoniyatini beradi.
Umumiy holda ba’zi serverlar “boshqalariga murojaat qilish” tizim menyusini o’rnatish yo’li bilan barcha Gopher serverlari bilan o’zaro ulanishlari mumkin. Serverlarning bunday tarmog’i Gopher–makon deb aytiladi.
Global tarmoqda ma’lumotlarni topishning qulay usullari mavjud. Bu vazifani qidirish tizimlari bajaradi. Bu qidirish tizimlari ma’lumotlar katalogiga va maxsus qidirish tizimiga ega. Ular yordamida ma’lumotni tezda topish mumkin. Quyida ommabop qidirish tizimlari keltirilgan: