Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

лилиги кабилар ҳақида гапириб бўлмайди.
Тўғри нутқ туэиш учун сўэловчи адабий тил норма-
ларини эгаллаб олган бўлмоғи лозим. Бу эса жуда му-
раккаб, сермашаққат ишдир.
Талаффуэ нормалари. Кишилар ёшликда ўэи мансуб
бўлган шева нормалари асосида тил ўрганадилар. Диа-
лектал нормалар жуда қатъий ва қаттиқ амал қилгани
учун уларни бузиш, улардан қутулиш 
осон иш эмас.
Нутқ шахсий ҳодиса. Нутқни ҳар бир шахснинг ўзи ту-
зади. Нормативларии танлаш, баҳолаш ҳам шахс томо- 1
1 
Н. Головин.
Основь! культурн речи. М., 1980, 48 бет.
42
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

иидан бажарлладн. Норма бир вариантни танлаганига
қарамасдан, унинг ёнида бошқа «шахсий» вариантлар
ҳам туради. Агар сўэловчи адабий 
нормаларни яхши
эгалламаган бўлса ёки ўз шеваси берган «шахсий» ва-
риантни афэал деб қараеа, унинг нутқн адабий норма-
дан чстлашуви мумкин. Масалан, «Қишлоқдан К а с а н-
г а ч а 
беш километр 
келади», «Бизга 
к е л а я п к а н
мсхмонлар холис ният билан келсин». Бу мисоллардаги
алабнн нормадан четлашган талаффуэ шакллари юқо-
ридагл мулоҳазалар асоенда юз бергандир.
Адабий нормани буэиш нутқ сўэланаётган жараёнда
тўсиқ ҳосил қилмаган ҳолларда ҳам тингловчига малол
ксладиган ниманидир пандо қнлади Қиёсланг: Раис бо-
радиғон бўпти.
Талаффуз деганда тилнннг товуш системаси — фоне-
малар, уларнинг сифатларн, маълум фонетнк шароит
ларда ўэгарншлари кўэда тутилади.
Узбек тили хусуспят жнҳатндан 
қарийб мустақил
қардош тилларга тенг бўлган уч лаҳжадан таркиб топ-