Бошқариш маданияти ёхуд раҳбарлик санъати Бошқариш бу

Зиддиятли вазиятларда ўзини тута билиш қоидалари
Раҳбар шахс зиддиятларни нафақат иш соҳаси, балки шахсий эмоци­онал соҳада ҳам ишлата олиши зарур. Хўш, зиддиятли шахс билан ишлаш жараёнида ўзини қандай тутиш лозим:
Биринчидан – бундай одамларда ички ўткинчи кечинмалар билан боғлиқ эҳтиёжлар мавжуд бўлиб, улар шу орқали эҳтиёжларини қондиради. Маса­лан, тажовузкор ўзининг тажовузи орқали қўрқоқлигини яшириши мумкин.
Иккинчидан – ўз ҳиссиётларини жиловлаб, бошқанинг ҳиссиётларини рўёбга чиқариш учун имконият яратиши керак.
Учинчидан – бундай одамларнинг қилаётган ҳаракатларини жиддий қабул қилмаслик.
Тўртинчидан – зиддиятли ҳолатларда мувофиқ келувчи усулни танлаш учун бундай усуллар қайси тоифа одамларга мос келишини ажрата олишин­гиз зарур.
Роберт Брэмсон тарбияси қийин одамлар билан муомала қилишнинг бир неча турларини ажратиб кўрсатади:
Тажовузкор – агар сўзига қулоқ солишмаса, кишиларга тажовуз қилувчи қўпол ва шаллақилар.
Шикоятчи – қандайдир ғояни ўзлаштириб олган ҳолда бошқаларни кат­та гуноҳда айбловчи, бироқ ушбу муаммони ечиш учун бирор иш қилмайди­ган киши.
“Дарғазаб болакай” – бу тоифа кишилар табиатан ўзларининг тўғри ёки нотўғри фикрларини ўтказишга ҳамда жараённи тўлалигича қўл остида тутиб туришга интиладилар.
Максималист – гарчанд зарурати бўлмаса-да, бирор-бир ишни ортга судрамайдиган киши.
Индамас (писмиқ) – барча аламларини ичига ютиб юрадиган, бироқ пайти келганда бирдан портлайдиган одам.
“Сирли қасоскор” (ишкаллар) – бирор-бир найранглар ёрдамида ноқу­лайликларни юза келтирувчи, “нотўғри қилинган иш учун ўзини адолат ўрна­тувчи” деб ҳисоблайдиган киши.
Иккиюзламачи ёки “Ёлғончи ғамхўр” – ўзини сизга яхшилик қилаётган каби кўрсатади, бироқ қалбида бошқаларга нисбатан адоват, кўролмаслик мавжуд бўлган одам.
“Сурункали айбловчи” – доимий равишда ўзгаларнинг айбини қидиради­ган (тирноқ орасидан кир қидирадиган), ўзини доимо ҳақ деб ҳисоблайдиган шахс.
Зиддиятли ҳолатлар юзага келганда унинг олдини олиш учун қуйидаги­ларни тавсия этиш мумкин:

1. 
   Зиддиятли ҳолатларда инсоннинг хатти-ҳаракатини ақл эмас, балки ҳиссиётлар бошқаришини унутманг. Зеро, ақл ён берган пайтда инсон ўзи­нинг сўзи ва хатти-ҳаракатига жавоб бера олмайди.
   
2. 
   Муомаланинг кўплаб муқобил усулларидан фойдаланинг, суҳбатдо­шингизни “жеркиб” ташламанг, ўзингизга “Мен ҳам янглишишим мумкин-ку!?” деган саволни беринг.
   
3. 
   Зиддиятнинг моҳиятини тўлақонли тушунишга ҳаракат қилинг ва “Мабодо зиддият ҳал этилмаса-чи?” деган хавотирдан йироқ бўлинг.
   
4. 
   Агар суҳбатдошингиз қаттиқ ҳаяжонда ёки ғазабланаётган бўлса, уни “совутишга” интилинг, зинҳор ундан баланд келишга уринманг: ўзингиз жим бўлинг-да, ундан буни талаб қилманг.
   
5. 
   Суҳбатдошингизга ўзини сизнинг ўрнингизга қўйиб кўришини сўранг, яъни “Агар сиз менинг ўрнимда бўлганингизда қандай йўл тутган бўлар эдингиз?” деган саволни бериб кўринг.
   
6. 
   Қилган хизматингизни ҳаддан зиёд мақтайверманг ва миннат қилманг.
   
7. 
   Зиддиятнинг юзага келишига сабабчи бўлган ҳамкорингизни ҳадеб айблайверманг.
   
8. 
   Ҳар қандай ҳолатда ҳам ўзаро муносабатни сақлаб қолишга ҳаракат қилинг.