Borliq falsafasi Reja

Borliq falsafasi

Reja.

• 1. Borliq kategoriyasi.Borliq turlari.
• 2. Materiya kategoriyasi.Dunyoning moddiy birligi.
• 3. Materiyaning mavjudlik shakillari.Harakat va rivojlanish.
• 4. Fazo va vaqt materiyaning yashash shakli.

• Dunyoning mavjudligi, ya’ni borligi to‘g‘risida baxs yuritgan faylasuflar bu masalaga turlicha yondoshganlar: ularning ba’zilari, dunyo avval ham bo‘lgan, hozir ham mavjud, bundan keyin ham mavjud bo‘ladi deyishsa; boshqalari, dunyo avval mavjud bo‘lmagan, ilk borliq bu olamdagi barcha narsa va xodisalarni yaratunchi Xudodir.

• Ilk borliq, ya’ni birinchi mavjud-Tangri Olloh barcha mavjudod borlig‘ining birinchi sababidir deyiladi.
• «Ilk bor bo‘lgan, (Ya’ni Tangri)-deydi Farobiy, o‘zining asl mohiyati bilan boshqa barcha narsrlardan farqlidir» (Abu Nasr Farobiy «Fozil odamlar shahri», 131 bet). Chunki, u modda ham emasdir, sub’ekt ham emasdir, uning sur’ati ham bo‘lmaydi, uning bir o‘zi bu borliqda yakayu-yagonadir, u shu jihatdan ham birinchidir

• Borliq tushunchasi falsafiy kategoriya sifatida bilishning yuqori bosqichi-abstrakt tafakkurgagina xos bo‘lib, fikrlash jarayonida kishilar bu tushuncha orqali dunyodagi alohida narsalar, ularning konkrekt belgilari va xossalari haqida emas balki, dunyodagi barcha narsalar, voqea xodisalar, jarayonlar o‘rtasidagi eng umumiy jixat-ularning realligi haqida fikr yuritadilar. Borliq tushunchasi yordamida kishilar dunyoning ob’ektiv mavjudligi, uning cheksizligi, abadiyligi va bir butunligi haqida ilmiy va falsafiy tasavvurga ega bo‘ladilar.

• Borliqning asosiy shakillarini tabiiy borliq yoki tabiat borlig‘i, inson borlig‘i, ma’naviy borlig‘i tashkil etadi.
• Tabiiy borliq o‘zaro bog‘liq, lekin bir-biridan farq qiluvchi quyidagi ikki ko‘rinishdan iboratdir:
• 1 .Tabiatdagi narsa va xodisalarning, jism va jarayonlarning asl tabiiy borlig‘i;
• 2.Tabiyatdagi narsa va xodisalar asosida inson tomonidan yaratilgan narsalarning tabiiy borligi.

• Borliqning o‘ziga xos shakillaridan yana biri – bu inson borlig‘idir. Inson borlig‘ida, avvalo, insonning tabiat taraqqiyotining maxsuli sifatida tabiiy borliqning har ikki shakliga oid tomonlar bilan birga, ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot maxsuli sifatida unda ijtimoiy va ma’naviy borliqning ham barcha shakillariga xos tomonlarning yig‘indisi majassamlashgandir.

• Inson borlig‘i jamiyat taraqqiyotining birdan bir manbaidir. Ijtimoiy borliq xodisalarning barcha turlarini o‘z ichiga qamrab oladi. Jamiyat bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ijtimoiy etnik, oilaviy va x.k. munosabatlardan tarkib topgan, doimo taraqqiy etib, rivojlanib turadigan jonli organizmdir. Jamiyat tabiat taraqqiyotining zaruriy oqibatidir.

• Jamiyatning moddiy texnika bazasi, iqtisodiy asoslari, siyosiy tashkilotlari: davlat va xokimiyat idoralari, armiya, politsiya, sud, prokuratura, siyosiy partiyalar, turli-tuman jamoat tashkilotlari maorif sistemasi, madaniyat, fan va texnika, ilmiy tadqiqot institutlari va laboratoriyalari, ommaviy axborot muassasalari, aloqa bo‘limlari va x.k. ijtimoiy borliqning har xil ko‘rinishlarini tashkil etadi.

• Borliq faqat moddiy shakilda emas, ma’naviy, ruxiy shaklda ham namoyon bo‘ladi. Ma’naviy borliq inson tomonidan yaratilgan rang-barang madaniyat va san’at asarlari, til, ilmiy kashfiyotlar, g‘oyalar, Etika-odob qoidalari, falsafiy, estetik, badiiy, siyosiy, tafakkurlash madaniyati, ruhiy kechinmalar, diniy tasavvurlar, tushunchalar va x.k. majmui kiradi