Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

1.5.3. Süreç odaklı model 
Süreç odaklı model, genellikle  çeviri edimine,  dilbilim odaklı yakla-
şımda bulunan kuramcıların başvurduğu bir model arayışıdır. Çevirmenin 
bilişsel süreçlerini psiko-linguistik yöntemlerle ortaya çıkarmayı hedefler. 
Buna göre, gönderici-kara kutu (bellek)-alıcı arasındaki ilişkiler çevirme-
nin zihinsel süreçlerine girilerek anlaşılır. Ne var ki, bunun günümüzde 
bile olanaksız olduğu ortada bir gerçektir. Her ne kadar Ernest Gutt “
açık-
layıcı bildirişim kuramı
” adı altında çevirinin “bağıntı kuramıyla” iliş-
kisine  dayanarak  bunu  açıklamaya  çalışsa  da,  çevirmenin  gönderici  ve 
alıcı arasındaki en üst düzeyde bağlantıyı ne şekilde kurduğu somut olarak 
açıklanamadığından yetersiz kalır (a.g.y. 2002: 56). İşte bu yüzden, çevir-
menin zihinsel işleyişini nedensel modele dayalı olarak ortaya çıkarmak 
günümüz görgül bilim anlayışına daha uygun düşmektedir.  
Kısacası, çevirmenin çeviri süreci sırasındaki bilişsel süreci, çeviri sü-
reci öncesi veya sonrası anketler ya da çeviri süreci sırasındaki sesli tuta-
naklar aracılığıyla ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Çeviri teklifinden 
başlayarak, çeviri hazırlık süreci, çalışma koşulları ya da çevirmenin karar 
verme süresini anlamak üzere bilgisayar tuşuna vuruş sıklığını ortaya çı-
karan  Translog  gibi  programlarla,  sözlük,  internet  gibi  çeviri  yardımcı 
araçlarından çevirmenin bilişsel süreçleri daha somut verilere dayalı ola-

---

 
26 
rak anlaşılmaktadır. Jenny Williams ve Andrew Chesterman (2001) çevir-
menin zihinsel işleyişini anlamayı amaçladığından ötürü bu modele, “sü-
reç odaklı” adını takmakla birlikte, gerçekte bu modelin de nedensel mo-
delin bir uzantısı olduğu söylenebilir.