Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

ayrışık 
işlevli 
çeviri olarak tanımlanır. Örneğin, araya zaman ve coğrafik olarak 
yer farklılığı girdiğinde, çevirmenin, metninin çağrı işlevini yerine getire-
bilmesi için metnin göndergesel işlevini değiştirmesi gerekebilir. Öte yan-
dan,  erek  ekinde  kaynak  metnin  özgünlüğü  ile  boy  ölçüşecek  bir  çeviri 
ortaya çıkıyorsa, o zaman bu çeviri “
türdeş işlevli çeviri
” adını alır.  
7.7.2. Çeviri Türü ve İşlevsellik 
Nord, her tür çevirinin hem kendi aralarında, hem de kendi içinde sı-
nırlanamayacağı üzerinde özellikle durmuştur. Aynı metnin bir çok çevi-
risi olabilir. Ancak bunların işlevleri birbirinden farklı olabilir, veya bir 
işlevi ötekinden baskın çıkabilir. Örneğin, Işın Bengi-Öner’in kaynak ve 
erek odaklılık açısından betimleyici yöntemle irdelediği 66. Sone’nin Sa-
adet-Bülent Bozkurt ve Can Yücel tarafından yapılan çevirileri, Nord’un 
işlevsel kuramı açısından değerlendirildiğinde, çevirmenin amacının met-
nin işlevselliği üzerindeki etkisi kadar, hem kaynak metin ve çeviri metin 

---

 
163 
ilişkisi, hem de çeviri metinlerin kendi aralarındaki ilişkilerin çevirmenler 
üzerindeki  etkileri  de  ortaya  çıkar  (krş.Bengi-Öner,  2001).  Bu  ilişkiler, 
çevirmenler  tarafından  kimi  zaman  birbirinden  farklı  yönlere  çekilmiş, 
kimi  zamanda  birbiriyle  örtüşmüştür.  Bu  kuram  çerçevesinde  Bengi-
Öner’in, Can Yücel ve Saadet Bozkurt’un çevirileri üzerinde yaptığı kar-
şılaştırmalı çözümlemeye aynı sonenin çevirisini yapan Talat Halman’da 
eklenmiştir.  
William Shakespeare tarafından ilk 1598’de yayımladığı öne sürülen 
“Soneler” Türk yazın dizgesine 1887-1888 yıllarında Mehmed Nadir’ ta-
rafından 42 adet düz yazı sone çevirisi şeklinde girmiştir. Bu soneler ara-
sında 66.Sone ilk 1957 yılında Can Yücel’in “Her Boydan” adıyla yayın-
lanan toplu şiir çevirileri arasında yer almış ve bu çeviri, hem ölçü ve uyak 
hem de içerik açısından Türk şiirine yeni bir boyut kazandırmıştır. Aynı 
sone,  yine  koşuk  çevirisi  olarak  1964’de  Talat  Sait  Halman’ın  40  sone 
çevirisinin yer aldığı yapıtında yayımlanmış ve 1989’da “Tüm Soneler” 
adlı yapıtta yeniden yayımlanmıştır (http://www.byegm.gov.tr/ yayinlari-
miz/NEWSPOT/2000/March/). Bu sone  Saadet  Bozkurt and Dr. Bülent 
Bozkurt’un düz yazı sone çevirilerinin yer aldığı yapıtında 1979 yılında 
yine çevrilmiş ve 1994’te yeniden yayımlanmıştır. Shakespeare’ le ilgili 
başkalarının derlediği yapıtlarda 66. Sone çevirileri arasında en çok ya-
yımlanan Can Yücel’in çevirisi olmuştur. Kuşkusuz bu durum Holmes’un 
şiir çevirisi ulamlamasına göre, içerikten yola çıkarak örgensel çeviri yap-
masından kaynaklanmıştır. Gerçi bu çevirinin ayrışık bir işlev yerine ge-
tirmesine de neden olmuştur. Yücel’in çevirisinin ayrışık işlevli olmasına 
karşın, içerik ve biçim açısından canlı bir bütünlüğe sahiptir. İşte bu yüz-
den, bu çevirinin sonradan gelen çevirilere olduğu kadar özgün şiirlere de 
örnek olduğu söylenebilir. Örneğin, Yücel’le aynı ölçü ve uyağı kullanan 
Halman’ın 1964’te biçimden yola çıkarak “türdeş işlevli” bir çeviri örneği 
ortaya  çıkardığı  görülür.  Can  Yücel  ve  Talat  Halman’ın  çevirisi  biçim 
(ölçü+uyak) açısından birbiriyle aynı olmasına karşın, Can Yücel’in çevi-
risi,  göndergesel  çerçeveyi  değiştirmesi  açısından  ayrışık  işlevli  çeviri 
olarak da değerlendirilebilir. Ne var ki, bu çevirilerin aradan yedi yıl geç-
mesine karşın biçimsel olarak aynı olmaları, işlevselliklerinin de aynı ol-
duğu anlamına gelmez. Aşağıda kaynak metin ve sone çevirilerinin karşı-
laştırılmasından da bu durum açıkça gözlemlenebilir: 
 Kaynak Metin 

---

 
164