Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

me-
tinlerarası bağdaşıklık ilkesi
” ve “
sadakat  ilkesi
” gündeme gelmiştir. 
Bir başka deyişle “metinlerarası bağdaşıklık kuralı” karşılıklı bildirişimin 
sağlanmasında metinler arasında bir bağ olduğunu öne sürerken, “sadakat 
kuralı” da çeviri metnin kaynak metinle bağlantısını kaçınılmaz kılar. Me-
tin türlerini 
bilgilendirici, yazınsal, işlemsel, görsel 
ve 
işitsel
 olarak dört 
temel sınıfa ayrılır. Bunların dışında bir de bu metin türlerinin kimi özel-
liklerini içinde barındıran 
karma metin türünden
 söz edilir. Buna göre 
şöyle bir tablo çıkartılabilir (Reiss 1989: 105-115): 
 
 

---

 
145 
Metin 
Türü 
Bilgilendirici 
metin
 
yazınsal 
metin 
İşlemsel/işlevsel 
metin
 
görsel ve işitsel me-
tin 
 
Dil 
Düz yazı 
(Örn. Ansik-
lopedi mad-
desi) 
Söz sanat-
ları içeren 
yazınsal 
dil 
(Örn. ro-
man) 
Söyleşisel  
(Örn. banka he-
sapbildirim 
formu) 
Görsel-işitsel mal-
zeme yanı sıra söy-
leşisel dil 
(Örn. Reklamlar, se-
çim konuşması) 
Odak 
İçerik odaklı 
Biçim 
odaklı  
Çağrı odaklı 
İçerik+ biçim+ 
çağrı+görsel,işitsel 
malzeme odaklı 
Kaynak metin türünün çeviri metine yansıması  (kaynak ve çeviri metin türü 
ilişkisi) 
Çeviri 
metnin 
hedefi 
Bilgi aktarım 
(Nesne veya 
kavramsal 
düzlemde 
Göndergesel 
içeriğin akta-
rımı ) 
Yazınsal 
biçemin 
aktarımı 
 
Tepki yaratma 
Tepki yaratma 
Çeviri 
yöntemi 
Erek odaklı 
“sade dil” 
Kaynak 
odaklı 
Erek odaklı 
(uyarlama) 
Erek odaklı (uyar-
lama) 
 
 
Bu tabloya göre kaynak metin türü çeviri metni yönlendirir. Metin tü-
rünü ise diliçi ve dışı öğeler belirler. 
Diliçi öğeler
 erek metindeki sözcük 
dağarcığı seçimi, dilbilgisel ve biçemsel öğelerdir.Bununla birlikte bildi-
rişimin  sağlanması,  sadece  diliçi  öğelerle  sınırlı  kalmaz.  Kaynak  metin 
türü gibi çeviri metin türünün de iletişim işlevini yerine getirebilmesi dil-
dışı öğelerin de göze alınmasına bağlıdır. 
Dildışı öğeler
, erek metnin, du-
rum, zaman, yer alıcı ve göndericiyle olan ilişkileridir. İletişimin sağlan-
ması ise, bu öğelerin erek dizge normlarına uygun olarak kullanılmasına 
bağlıdır. Şöyle ki, Fenelon’un (1651-1715) tahta çıkacak Burgondiya Kra-
lına  “hükümdarın  halk  için  varolduğu”  düşüncesini  vurgulayan  bir  hü-
kümdarlık dersi vermek üzere yazdığı romanın Sadrazam Yusuf Kemal 
Paşa  tarafından  1699’da  saray  edebiyatının  saygınlığına  uygun  düşecek 
şekilde aşk öyküsü gibi, üstelikte düz yazı koşuk türünde çevrilmesi buna 
örnek gösterilebilir (krş. Berkes, 2002: 359; Paker, 1991: 17). Reiss’ın bu 
şekilde dildışı öğeleri gündeme getirmesi çevirinin işlevselliğinin sorgu-
lanıp, erek ekinin çevirinin işlevselliğindeki rolünün irdelenmesine yol aç-
mıştır.  
 

---

 
146