Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

Dr. Mine Yazıcı 
 
 
 
 

---

 
11 
GİRİŞ 
Çeviribilim temel kavram ve kuramlarının ele alındığı bu yapıtın baş-
lıca dört amacı vardır. Bunlardan birincisi, çeviri etkinliği kapsamında or-
taya çıkan kavramların hangi evrelerden geçerek çeviribilim sürecini baş-
lattığını göstermek ve bu şekilde çevirmen adayına kendi konu alanıyla 
ilgili bir üst bilinç kazandırmak; ikincisi, çeviribilim kavram ve terimlerini 
açıklığa kavuşturarak çevirmen adayının kendi alanıyla ilgili sorunları ve 
özel durumları profesyonel olarak tanıyıp, adlandırabilmesini sağlamak; 
üçüncüsü, çeviribilimde şimdiye kadar dilimize kazandırılan terimleri bir 
bütünce içerisinde ele alarak konu alanına özgü dile işlerlik kazandırmak-
tır.Tıp, hukuk dili vb. gibi bir alanın kendine özgü dili kullanması, onun 
bilimsel olgunluğa eriştiğinin bir kanıtı olarak değerlendirilir. Buna göre, 
bu bilim dalının da kendi jargonunu oluşturmasının, çevirmenin bir türlü 
tanınmak istenmeyen profesyonel kimliğine katkı bulunacağı düşünülebi-
lir. Bu yapıtın akışı içerisinde öne sürülen son amaç ise, kuramsal alanın 
akademik alanla olduğu kadar uygulama alanıyla da ilişkisini irdeleyerek 
kuramsal bilginin işe yaramazlığı konusundaki tartışmaları sona erdirip, 
çevirmen adayının kuramsal bilginin akademik ve uygulama alanında iş-
lerliğini sorgulamasına olanak sağlayacak yeni bir tartışma zemini yarat-
maktır. Bu yukarıda sayılan amaçlar doğrultusunda sekiz bölümden olu-
şan kitapta çizgisel bir izlekten çok, döngüsel bir izlek çıkartılmaya çalı-
şılmıştır. 
“Çeviribilime Genel Bakış” başlıklı I. Bölümde, özerk bir dalı olarak 
çeviribilimin konumu, araştırma alan ve yöntemleri irdelenmiş ve bu ön 
bilgiye dayalı olarak bu disiplinde hangi alanlarda, hangi kuramsal modele 
uygun araştırmaya yönelebileceği üzerinde durulmuştur. Bilim dalıyla il-
gili genel çerçevenin ardından, “Tarihte Çeviri Temel Kavramları” baş-
lıklı II. Bölümde, Antik çağda “sözcüğü sözcüğüne” ve “anlamına göre” 
çeviri kavramlarını tartışmaya açarak çeviribilim sürecini ilk başlatan ku-
ramcı ve bu bağlamda ortaya çıkan kavramlara yer verilmiştir . “Geçmişte 
Çeviri etkinliği” başlıklı üçüncü bölümde ise, tarihsel bağlamda bu kav-
ramların  ne  şekilde  geliştiği veya  çeviri  etkinliği  sırasında  ne  gibi  yeni 
kavram ve tartışmaların ortaya çıktığı üzerinde durulmuştur. Bu bölüm, 
Antik çağdaki çeviri etkinliğinden başlayıp, doğuda çeviri etkinliği, doğu-

---

 
12 
daki geleneğin bir uzantısı olarak Osmanlılarda  çeviri etkinliğine  uzan-
mış, ardından hem coğrafik konumu, hem de ekonomik ve siyasal neden-
lerle yüzünü batıya çeviren Cumhuriyet’in kuruluş yıllarındaki çeviri et-
kinliği üzerinde durulmuştur. Bu bölüm, batıdaki çeviri etkinliği serüve-
niyle sonlanmıştır. Bölümün özellikle batıdaki çeviri etkinliği ile sonlan-
dırılmasının nedeni, buradaki etkinliğin tarihsel akışının çeviriye bilimsel 
bir zemin hazırlamasından kaynaklanmıştır. Buna bağlı olarak, “Çeviri ve 
Dilbilim Odaklı Yaklaşımlar” başlıklı IV. Bölümde çevirinin ilk aşamada 
dilbilim alanında bilimsel bir inceleme gereci olarak bilim dünyasına ilk 
adımını nasıl attığı ve çeviriden çeviribilime hangi dilbilimsel süreçlerden 
geçerek gelindiği anlatılmaya çalışılmıştır. Çeviribilim ve Dilbilim odaklı 
yaklaşımların  ele  alındığı  V.  Bölümde  ise,  1980’li  yıllardan  başlayarak 
kimliği tanınan çeviribilimin ilk aşamalarda dilbilimsel kuramlardan nasıl 
etkilendiği konusu irdelenmiştir. Bu nedenle, dönemin önde gelen Wolf-
ram Wills, Peter Newmark, Mona Baker gibi kuramcıların temel yapıtları 
çeviribilim odaklı bakış açısıyla incelenmiştir. “Çeviribilim odaklı Yakla-
şımlar ve Kuramlar” başlıklı VI. Bölümde ise, bu disiplinin kendi ürettiği 
kuramlar üzerinde durulmuş, “Çeviribilim ve İşlevsellik başlıklı VII. Bö-
lümde ise, bu kuramların işlevselliği üzerinde durularak kuramsal ve uy-
gulama alanı arasında köprü kurulmaya çalışılmıştır. En son “Kuram ve 
Uygulama” başlıklı VIII. Bölümde, bu kuramların bütünleyici bir yakla-
şımla  uygulanabileceği  bir  model  geliştirilerek,  hem  bütünce  üzerinde 
akademik araştırma yapmak isteyenlere bir örnek sunulmuş, hem de ku-
ramsal alanın uygulama alanıyla karşılıklı ilişki ve etkileşimi konusunda 
bir  fikir  verilmeye  çalışılmıştır.  Kitabın  son  bölümünde  yer  alan  terim-
cede,  yapıtta  geçen  kavramlara  karşılık  terimler  başta  dilbilim  alanında 
Prof.  Dr.  Berke  Vardar  ve  çeviribilim  alanında  Prof.  Dr.  Işın  Bengi-
Öner’in çalışmaları olmak üzere bu konuyu ilgilendiren Türkçe yazın ta-
ranarak çıkartılmıştır. Karşılığı yerleşmemiş terimler de, öneri terim ola-
rak terimceye eklenmiştir.  
Kısacası, yukarıdaki bölümleri akışından da anlaşılacağı üzere, bu ya-
pıt aracılığıyla öncelikle çevirmen adaylarına ve bu konuya uygulama ala-
nında yıllarını veren ama kuramsal bilgi edinme olanağı bulamayanlara, 
kendi konumlarını ve yaptıklarını sorgulama olanağı yaratarak çeviri ka-
dar çeviribilim sürecinin devingenliği konusunda, bir içgörü kazandırmak 
hedeflenmiştir. Ayrıca kuramsal bilginin profesyonel yaşamla etkileşimi-
nin  birbirinin  varlığını  sürdürmedeki  önemi  üzerinde  durularak,  kuram 

---

 
13 
uygulama arasındaki tartışmaları, bilgi çağına yakışır yapıcı tartışmalara 
taşımak amaç edinilmiştir. Üstelik son zamanlardaki kuramsal çalışmala-
rın işlevselliği göz  önüne  alındığında, özümsenerek öğrenilen kuramsal 
bilginin uygulama alanını kısıtlayıcı, unutulmaya mahkum bir bilgi olma-
yıp, ufku genişleten özgürlük ve özgüven duygusunun bilimsel tutarlılık 
içerisinde gelişmesine katkıda bulunan devingen bir sürecin ürünü olduğu 
özellikle vurgulanmak istenmiştir.  

---

 
14 

---

 
15