Book · October 021 citations reads 555 authors

Mashg‘ulot mazmuni:
Sitrus ekinlarining gommoz 
kasalligi ekinlarining parazitar va noparazitar gommozlarini 
ajratishadi. Qanday gommoz uchrashidan qat’iy nazar, zararlangan 
daraxtlarda fiziologik jarayonlar buziladi va daraxtdan shilimshiq 
modda (yelim) oqishi kuzatiladi. Yelim hosil bo‘lishining sababi – 
daraxtlarning mexanik jarohat olgan joylarida yarim parazit 
bakteriyalar o‘rnashib, ular daraxt hujayralarini qichitishi 
hisoblanadi.
Parazitar gommoz kasalligini bir qancha mikroorganizmlar, 
jumladan 
Phytophthora citrophthora,
Phomopsis citri
, 
Botrytis 
cinerea 
va 
Sclerotinia sclerotiorum
zamburug‘lari qo‘zg‘atishi 
gumon qilinadi.

---

169 
131-rasm. 
Noparazitar 
gommoz 
daraxtlarni 
chuqur 
o‘tkazish, 
tuproqning ortiqcha namligi, azot o‘g‘itlarini keragidan ortiq solish, 
ildizni sovuq urishi, poyani oftob kuydirishi, daraxt mexanik 
jarohatlanishi, zich va og‘ir tuproqlarda ildiz nafas ola olmasligi va 
boshqa faktorlar ta’sirida rivojlanadi. 
Kasallik belgilari va rivojlanishi
. Zararlangan daraxtlar 
poyasining qobiqlarida shishlar paydo bo‘ladi, ulardan shaffof, 
tillarang-sariq yoki qo‘ng‘ir tusli, cho‘ziluvchan va havoda tez 
qotuvchi suyuqlik – yelim oqadi. Ba’zan zararlangan poyalardan 
yelim oqmaydi, faqat poya qobig‘i nobud bo‘lishi, uning ba’zi 
qismlari chatnashi va ko‘chishi natijasida yaralar hosil bo‘ladi. 
Odatda gommoz daraxt poyasining pastki qismida (ildiz bo‘g‘zida) 
paydo bo‘ladi, keyin poyaning yuqori qismiga, skelet shoxlariga 
hamda pastga, ildizlarga tarqaladi. Kuchli zararlangan daraxtlarning 
barglari sarg‘ayadi, asta-sekin quriydi va to‘kiladi. Zararlangan 
qobiq quriydi va ko‘chib ketadi, daraxtning yog‘och qismi ochilib 
qoladi. Zararlangan ildizlar nobud bo‘ladi. Gommozning zarari 
kasal daraxtlar mevalarining sifati pasayishi hamda zararlangan 
daraxtlar tez nobud bo‘lishi bilan ifodalanadi. 

---

170
Kurash choralari
. Agrotexnika qoidalariga qat’iy rioya 
qilish, nihollarni to‘g‘ri parvarishlash, ildiz bo‘g‘zi tuproq bilan 
ko‘milib qolishiga yo‘l qo‘ymaslik, tuproqni muntazam yumshatib 
turish, tuproq namligi keragidan ortiq bo‘lmasligini ta’minlash, 
transheyalarni muntazam shamollatib turish, profilaktika maqsadida, 
kuzda transheyalar ustini yopishdan oldin va bahorda usti 
ochilganidan keyin daraxtlarga 1%-li Bordo suyuqligi purkash 
tavsiya qilinadi. 
132-rasm. 
 
Kasallikning oldi olinmasa, gommoz o‘simliklarni nobud 
qilishi mumkin. Zararlangan o‘simliklarni quyidagi usul yordamida 
davolash mumkin. Daraxt po‘stlog‘ining zararlangan qismi bog‘ 
pichog‘i 
yordamida 
ehtiyotkorlik 
bilan 
(yog‘och 
qismiga 
yetkazmasdan) tozalanadi, o‘sha joy mis sulfatning 3%-li eritmasi 
bilan yuviladi, 2-3 kun so‘ngra tarkibida 1 qism mis sulfat, 2 qism 
so‘ndirilmagan ohak (yoki 4 qism so‘ndirilgan ohak) va 12 qism suv 
bo‘lgan pasta surtiladi. Gommoz aniqlanishi bilan ushbu usul bir 
necha marta qo‘llanilsa, yaralar bitadi va daraxtlar hech qanday 
jiddiy asoratsiz sog‘ayadi. Agar daraxtning ildizi va tanasi gommoz 
bilan kuchli zararlangan bo‘lsa, bunday tupni ildizi bilan kavlab 

---

171 
olib, yo‘qotish, daraxt o‘rnini 1%-li formalin eritmasi bilan 
zararsizlantirish lozim.
Sitrus ekinlari issiqxona yoki transheyalarda qalamchalardan 
oson 
ko‘paytiriladi. 
Qalamchalar 
geteroauksinnig 
0,01%-li 
eritmasiga 18-20 soat davomida solib qo‘yiladi. Bu vaqt orasida 
stellajlarda substrat tayyorlanadi. Substrat 5 sm qalinlikdagi shag‘al, 
uning ustida 7-8 sm qalinlikda chim tuproq, yaxshi chirigan go‘ng 
va qumning 1:1:1 nisbatdagi aralashmasi, aralashma ustida yana 5 
sm 
qalinlikdagi 
toza 
va 
yirik 
qumdan 
iborat 
bo‘ladi. 
Qalamchalardan unayotgan ko‘chatlarning ildizlari va ildiz 
bo‘g‘zini tuproqdagi patogen zamburug‘lar va bakteriyalardan 
himoya qilish uchun ekishdan 2 hafta oldin substrat ustiga 
formalinning 1%-li eritmasi (10 l/m
2
) yoki mis sulfatning 1%-li 
eritmasi (5 l/m
2
) purkaladi.