Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Стандартлаштириш
– бу аниқланган соҳада тартиблаштириш даражасини 
оптималлигига эришишга йўналтирилган, фан, техника ва иқтисодиѐт соҳаларида 
такрорланувчи масалаларни ҳал этилишини топишга хулосаловчи фаолиятдир. 
Стандартлаштириш объекти таърифидан келиб чиқиб, маҳсулот (хом-ашѐ, 
материаллар, деталлар, буюмлар, қурилмалар), жараѐнлар (турли хил операцияларни 
бажариш усуллари), атамалар, белгилашлар, хизматлар ва ишлар тандартлаштиришнинг 
объекти бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун стандартлаштириш моҳиятини қуйидаги шаклда 
баѐн этиш мумкин: 
Стандартлаштириш объектини танлаш яъни аниқланган соҳа фаолиятини таҳлил 
қилиш ва кўп маротаба такрорланувчи объектларни аниқлашни қамраб олади. 
Бошқа объектлар (аломатлар, хоссалари) мавжудлиги тўғрисида маълумотларни 
аниқлаш жараѐнида стандартлаштириш объектини моделлаштириш. 
Оптимал моделни стандартлаштириш, яъни меъѐрий ҳужжатни ишлаб чиқиш. Айнан 
меъѐрий ҳужжат бевосита стандартлаштириш натижаси бўлиб ҳисобланади. Меъѐрий 
ҳужжат бир вақтнинг ўзида стандартлаштириш воситаси ҳам бўли ҳисобланади. Уни умумий 
ва кўп маротаба қўллаш мавжуд ва келгусидаги масалаларни ҳал этишда кутилаѐтган 
иқтисодий, ижтимоий ѐки бошқа самарани бериши мумкин.
Масалан, электрик ва электрон қурилмаларнинг схемаларини тузишда янада яққол ва 
қулай белгилашни қўллаш учун намунавий элементлари белгиланиши келтирилиб, уларни 
шартли белгилаш вариантлари ишлаб чиқилган меъѐрий ҳужжатларда мажбурий равишда 
келтирилган ва тасдиқланган (2.3-расм).
Стандартлаштиришнинг асосий мақсадлари
қуйидагилардан иборат: 

маҳсулотлар, ишлар ва хизматларнинг (кейинги ўринларида маҳсулотлар деб 
юритилади) аҳолининг ҳаѐти, саломатлиги ва мол-мулки, атроф-муҳит учун хавфсизлиги, 
ресурсларни тежаш масалаларида истеъмолчиларнинг ва давлатнинг манфаатларини ҳимоя 
қилиш;

маҳсулотларнинг ўзаро бир-бирининг ўрнини босишини ва бир-бирига 
монандлигини таъминлаш; 

фан ва техника тараққиѐти даражасига, шунингдек, аҳоли ва халқ хўжалигининг 
эҳтиѐжларига мувофиқ маҳсулотларнинг сифати ҳамда рақобатбардошлигини ошириш; 

ресурсларнинг барча турларини тежашга, ишлаб чиқаришнинг техникавий-
иқтисодий кўрсаткичларини яхшилашга кўмаклашиш; 

ижтимоий-иқтисодий, илмий-техникавий дастурлар ва лойиҳаларни амалга 
ошириш;