Боҳодир эшов

қози аскар
кўриб чиққан. Ҳарбий жиноятлар бўйича фатво тайёрлаш 
муфтий аскар
зиммасида бўлган. Демак, амирликдаги ҳарбийлар ва фуқаролик ишлари 
алоҳида-алоҳида маҳкамалар томонидан кўриб чиқилган. 
Амир Насрулло даврида амирликда мунтазам қўшин – сарбозлар
қўшини ташкил этилган. Энг юқори ҳарбий унвонлар 
саркарда,амири 
лашкар, додхоҳ(қўшин бошлиғи)
кабилар бўлиб, 
қўронбеги, тўқсабо, 
мингбоши
каби олий тоифали ҳарбий амалдорлар ҳам фаолият юритган. 
Бекликлар ҳудудидаги қўшинга бекларнинг ўзлари раҳбарлик қилганлар. 
Бекнинг энг яқин ёрдамчилари 
ясовулбоши
бошчилигидаги ясовуллар бўлган. 

---

296 
Қўшинда 
понсадбоши, юзбоши,элликбоши, ўнбоши, мирохўр
каби бўлинма 
бошлиқлари ҳам бўлган. Минг боши байроқ(туғ) кўтариб юриш ҳуқуқига эга 
эди.
Ер эгалиги муносабатлари. Деҳқончилик ва чорвачилик. 
Ўрта 
Осиёнинг барча ҳудудларида бўлган каби Бухоро амирлигида ҳам аграр 
муносабатлар, яъни, ерга эгалик муносабатлари иқтисодий ҳаётнинг асосини 
ташкил этган. Манбаларга кўра амирликда ер эгалигининг қуйидаги тўртта 
тури: 
давлатга тегишли ерлар(мулки султоний); хусусий ерлар(мулк); 
диний муассасалар ихтиёридаги ерлар (вақф) ва қишлоқ жамоаларига 
тегишли ерлар
 
мавжуд бўлган, Архив манбаларида амлок ерлар, амлоки 
султоний, подшоҳ ерлари каби атамалар билан аталаган давлат ерлари билан 
бир қаторда 
мулки хирожий
, хирож ерлари атамаси ҳам тилга олинади. 
 
Бухоро амирлигидаги унвон ва мансаблар
1
 
 
Хон (Амир) 
1
Сагдуллаев А.С. ва бошқ. Ўзбекистон тарихи...., 213.б. Қисман ўзгартириш киритилди. 
Қўшбеги, денвонбеги, оталиқ 
Ҳарбий амалдорлар 
Сарой унвонлари ва амаллари 
Диний унвон ва мансаблар 
Шойхулислом 
Қозикалон 
Қози 
Нақиб
Аълам
Охун 
Қози аскар 
Муфти аскар 
Муфти 
Раис 
Мударрис 
Бош имом 
Имом 
муаззин
Олий даражали: 
Иноқ 
Додхоқ 
Мингбоши 
Тўқсабо 
тўпчибоши
Парвоначи 
Дастурхончи 
Хазиначи 
Удайчи 
Дарбанд 
Тунқатор 
Шиғовул 
Саломоғаси 
Баковул 
Қутлов 
Маҳрам 
Пансадбоши 
Шарбатдор 
Музабардор 
Китоббардор 
Бўхчабардор 
Офтобачи ва бошқалар
Ўрта даражали: 
Чиғатой беги 
Эшик оғаси 
Мирохўр 
Юзбоши 
элликбоши 
Қуйи табақа: 
Қоровулбеги 
Даҳбоши 
Мирзабоши 
Чуҳра оғаси 
Сарбоз
Нақиб 
Файзи 
Мири аст 
Судир 
Садр 
Ўроқи калон 
Ўроқи хурф 
Фақат хожилар ва сайидларга 
бериладиган унвон ва амллар: 

---

297 
Амир энг катта ер эгаси ҳисобланган. Давлат ерларини расман 
сотиш,ҳадя этиш ҳамда вақфга бериш тақиқланган бўлса-да, бунга доимо ҳам 
амал қилинмаган. Давлат ерлари бўш ётган ерлар (қамишзорлар, тошлоқ, 
тўқайзор, тоғолди)ни ўзлаштириш ҳисобига кўпайтириб турилган. Бундай 
ерларни ўзлаштирган шахслар бир неча йил солиқлардан озод этилиб, кейин 
белгиланган тартибда солиқ тўлаганлар. 
Ундан ташқари давлат(амлок) ерлари ҳукумдор олидида катта гуноҳ 
қилган йирик ер эгалларидан мусодара қилинган ерлар ҳисобига ҳамда 
меросўри бўлмасдан вафот этган шахсларнинг ерлари давлат ихтиёрига 
ўтиши ҳисобидан ҳам кўпайган. Айрим манбаларга кўра, давлат ерларидан 
доимий мавжуд бўлган ер солиғи- 
хирож
олинган бўлса,бошқа манбаларда 
давлат ерларидан ҳосилнинг катта қисми, яъни 40-50 фоизи олинганлиги қайд 
этилади. 
Амирликда мавжуд бўлган яна бир ер эгаллиги шакли