Bolalarda ovqat hazm qilish sistemasi anatomik fiziologik tuzulishi

BOLALARDA OG’IZ BO’SHLIG’INING TUZULISHI
Em adigan bolaning o g ‘iz b o ‘shIig‘i nisbatan kichik, tanglay gum bazi kam nam oyon bo‘ladi. Tili lablarining m ushaklari kabi birmuncha keng va yaxshi rivojlangandir. Lunjning qaiinligidan yog‘li yostiqcha (Bish guvalachasi) yaqqol k o 'rin ib turadi, m ilklari ch o ‘zinchoq qalinlikda, lab la rin in g sh illiq p ard alarid a k o 'n d alan g ig a tushgan qatlam lar ко rinadi. Bu xususiyatlarning hammasi so‘rish harakati uchun katta ahamiyatga ega. O g‘iz bo‘shlig‘ining sh illiq p ard asi ju d a ham nozik, birm uncha quruq serqontomiriidir. Yangi tug‘ilgan bola tanglayining o‘rta safida oq va sariqroq donga o ‘xshash tugunchalar mavjud. Buni Bon tugunchasi deb ataladi. Bu tugunchalar silliq bez kistalari bo‘lib, hayotning birinchi haftasi m obaynida y o ‘qoiadi. E m adigan bolaning o g ‘iz shilliq pardasi nozik b o ‘Iishi sababli, juda ham yengillik bilan jarohatlanadi, shuning uchun sog‘Iom bolalar og‘zini artish yaramaydi. Yangi tug‘ilgan va emizikli bolalarda so‘lak kam ajralib chiqadi. S o‘lak bezlari (jag‘ osti, til osti, quloq oldi) yangi tug‘ilgan bolalarda boshlang‘ich holatda bo‘Iib, yetarlicha tark ib iy elem entlarga ajralm agan, bezlam ing oxirgi p u fak ch alari to ‘la rivojlanm agan b o ‘ladi. Bezlar bola hayotining 3-4 oylari mobaynida to‘la yetiladi. Bu vaqtda ajralib chiqadigan so ‘lak m iqdori k o ‘payadi va unda diastazalaming tarkibi o‘sadi. Hayotning birinchi oylarida so‘lakning kam ajralib chiqishi bosh miya po‘stlog‘ining yaxshi rivojlanm aganiga bog‘liq bo‘lishi m umkin. So‘lak m iqdorining kam ayishi, shilliq pardasining qurishiga olib keladi, shuningdek, bu ham uning jarohatlanishiga imkon yaratadi. So‘lak reaksiyasi ko‘pincha neytral yoki kislotali, ba’zi hollarda tug‘ilishdan boshlab uning tarkibida amilolitik ferment (ptialin) mavjud bo‘ladi. So‘lak shilliq pardasining qitiqlanishiga va miya markazlarining faoliyatiga qarab reflektor ajralib chiqadi. Bola hayotining 3-4 oylaridan boshlab doimiy so‘lak oqish (fiziologik so‘lak oqish) holati sodir bo‘ladi. Buning sababi hali bu yoshda soUakni yutish malakasining hosil bo‘lmaganidir. Ozg‘in bolalarda va shuningdek, o‘tkir isitm a kasallik larida so ‘lakning m iqdori kam ayadi, bu shilliqning ko‘rinishini ko‘paytiradi va uning yaralanishiga olib boradi. Bola hayotining birinchi oylarida ovqatni faqat so‘rish yo ii bilan iste’mol qiladi. So‘rish harakati uch davrdan iborat.

Birinchi d avrda — bolaning labi ko‘krak uchini qattiq tutadi, tili ichkariga tortilib tanglayini siqadi, pastki jag‘i quyi tushadi, og‘izda siyraklangan havo bo‘sh!ig‘i paydo bo‘ladi, ja g ‘lar bilan siqilgan k o ‘krak uchi o ‘zining qisqichini b o ‘shashtiradi, bu ko‘krak bezlari yo‘llarining ochilishiga imkon beradi
Ikkinchi davrda — til va yumshoq tanglay faoliyati sababli, ko‘krak bezidan chiqqan sut og‘iz bo‘shlig‘iga oqadi.

Uchinchi davr — yutish davridir. So‘rish harakatida lablar, til, Bil guvalachasi, pastki jag‘ va yuz mushaklari qatnashadi.
Ona-bola tomonidan agar biror to‘sqinlik paydo bo‘lib qolsa, so‘rish harakati qiyinlashadi: onaning ko'krak uchi yassi yoki ichiga tortilganda, bolada tanglay kemtigi, tirtiq lab boUganda; tumov, burun yoMlarining torayishi sababli burun orqali nafas olish qiyinlashganda; o‘pka yallig'lanishida tez-tez yo‘talish va nafas siqilishida; og‘izda yallig'lanish jarayonlari yuzaga kelganda va tug‘ilish jarayonidagi shikastlanish natijasida va chala tug‘ilgan bolalarda sust so‘rish kuzatiladi. Yutish refleksi tug‘ma bo‘lib, chala tug‘ilgan va markaziy nerv sistemasi ancha buzilgan bolalarda u y o ‘qoladi.