Bolalarda ovqat hazm qilish sistemasi anatomik fiziologik tuzulishi

REJA;
1; Bolalarda ovqat hazm qilish sistemasi anatomik fiziologik tuzulishi 2; og’iz bo’shlig’I,halqum ,qizilongach,me’da,ingichka va yog’on ichak anotomik fiziologik tuzulishi
3; bolalarda ovqat hazm qilish sistemasida uchraydigan uchraydigan kasalliklar
BOLALARDA OVQAT HAZM QILISH SISTEMASI ANATOMIK FIZIOLOGIK TUzulishi
Bola ovqat hazm qilish a ’zosining morfologik va funksional yetilishi undagi m arkaziy nerv sistem asining va ayniqsa, barcha hayotiy jarayonining asosiy tartibga soluvchisi bo‘lgan bosh miya yarim pallasi po‘stlog‘ining rivojlanishiga muvofiq sodir bo‘ladi. Hamma ovqat hazm qilish a’zolari o‘z faoliyatini bir-biriga bogMiq holda va markaziy nerv sistemasining to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siri ostida olib boradi. Bolaning ovqat hazm qilish a’zolari zo‘r berib ishlaydi, chunki uning uzluksiz o‘sishi va rivojlanishi uchun ovqat moddalari kattalarga nisbatan ko‘proq kerak bo‘Iadi. Yangi tug‘ilgan va emizikli bolalarning ovqat hazm qilish a ’zolari hali yetuk boimaydi, shuning uchun ona suti unga eng yengil ovqat hisoblanadi. Chunki ona suti bolani o‘sishi va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan oziq moddalarining asosiy qismlari (oqsiilar, yog‘lar va uglevodlar) bilan ta’min qila oladi. Bola o‘sishi bilan bir qatorda uning ovqat hazm qilish a’zolari ham tabaqalarga ajraladi va rivojlanadi, uning organizm i badhazm ovqatlami ham qayta ishlab singdiradigan bo‘la boradi. Ovqat hazm qilish a’zolarining (og‘iz bo‘shlig‘i, me’daichakning) ovqatni ishlash va hazm qilish jarayoni, iste’mol q ilinadigan ovqatning turiga ham da ovqat hazm qilish a’zolarining ovqatni hazm qilish uchun zarur bo‘lgan shira va fermentlarini ishlab chiqarish qobiliyatiga bog‘liq. Rus fiziologi I. P. Pavlovning aniqlashicha, ovqat hazm bo'lish jarayonida kattalarning ham, yosh bolalarning ham «qiziqib ovqatlanishi», y a’ni ishtahaning katta aham iyati bordir. «O vqatlanishda ishtahaning boMishi - bu ovqatlanish oldidan k o ‘p m iqdorda shira ajratish dem akdir, ishtaha bo‘lmasa, boshlang‘ich shira ham boMmaydi»1. Bolalarda ishtaha ularning biror ovqat og‘ziga tushganidagina emas, balki tushganiga qadar ham paydo boHadi. Bola onasini yoki unga qarovchi kishinmg uni ovqatlatirishga tayyorlanayotganini ko‘rgach, unda ovqat hazm qiladigan shira paydo bo‘ladi, ovqat hazm qiladigan bunday shiralar I. P. Pavlovning ta’limoticha, shartli refleks qonuniga binoan katta ovqat hazm qilish kuchi bo‘ladi. Shuningdek, bolaga ovqatni ma’lum bir soatda berish ham katta ahamiyatga ega, bunda bolada shartli refleks paydo boUib, ovqatlantirish soati yaqinlashishi bilanoq ovqat hazm qilish shirasi ishlab chiqiladi, shuningdek, shu vaqtga kelib m e’da ham ilgari iste’mol qilingan ovqatlardan bo‘shaydi. Organizm har doim ovqatning kelishiga muhtojdir, ammo organizm ovqat m oddalarini og‘iz b o ‘sh lig ‘iga tushgan ko‘rinishda hazm qila olmaydi. Organizmda faqat suv, mineral tuz va vitaminlargina og'izga tushgan ko‘rinishda so‘riladi, qolgan ham m a m oddalar (oqsil, uglevodlar) qaytadan ishlanishi uchun murakkab yo‘lni bosib o ‘tadi: bunda ular avval qattiq holatdan yarim suyuq holatga aylanadi, keyin esa kimyoviy o‘zgarishlarga duchor bo‘ladi. Ovqat maxsus moddalar — fermentlar ta’sirida kimyoviy jihatdan o ‘zgaradi. Bunday m oddalar m e’da va ichakdagi ovqat hazm qilish shirasida bo‘Iadi. I. P. Pavlov ovqat hazm qilish sohasidagi ilmiy ishini hayvonlar ustida olib borib, ovqat hazm qilish a ’zolarining bir-biriga bo ysunishi m a’lum bir qonuniyat asosida yuz beruvchi tabiiy jarayon ekanligini isbotladi. T urli yoshdagi bolalarning butun ovqat hazm qilish jarayonlarini tushunish uchun ulam ing ovqat hazm qilish a zolari asosiy anatomik-fiziologik xususiyatlarini aniqlash zarur. Yangi tug‘ilgan va emizikli bolalarning ovqat hazm qilish a ’zolari hali yetuk boimaydi, shuning uchun ona suti unga eng yengil ovqat hisoblanadi. Chunki ona suti bolani o‘sishi va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan oziq moddalarining asosiy qismlari (oqsiilar, yog‘lar va uglevodlar) bilan ta’min qila oladi. Bola o‘sishi bilan bir qatorda uning ovqat hazm qilish a’zolari ham tabaqalarga ajraladi va rivojlanadi, uning organizm i badhazm ovqatlami ham qayta ishlab singdiradigan bo‘la boradi. Ovqat hazm qilish a’zolarining (og‘iz bo‘shlig‘i, me’daichakning) ovqatni ishlash va hazm qilish jarayoni, iste’mol q ilinadigan ovqatning turiga ham da ovqat hazm qilish a’zolarining ovqatni hazm qilish uchun zarur bo‘lgan shira va fermentlarini ishlab chiqarish qobiliyatiga bog‘liq boladi.