Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

 
Нутқ бузилиши механизмлари 
деганда ну тқий ф ао лият бу зилишининг 
пайдо бў лиши ва р иво жланишини шар т қилиб қў ювч и жар аён ва о пер ациялар нинг 
бажар илишидан ч етлашиш хар актер и ту шу нилади.
 
Нутқий бузилиш аломати — бу нутқий фаолият бузилишининг 
белгилари мажмуи (кўринишлари) дир. 
 
Нутқнинг бузилиши аломати бу нутқий фаолиятнинг қандайдир 
бузилиши белгиси (намоён бўлиши) дир. 
 
 
ше вачилик, 
нутқий 
саводсизлик, 
тил 
билмасликнинг иф одаси бўлмаган хусусиятлар;
 
ўзўзидан 
йўқолмайдиган
, балки 
мустаҳкамлана
-диган 
барқарор 
хусусиятлар;
 
нутқнинг 
психоф изио
логик 
ме ханизмла
ридаги 
че тлашиш 
билан 
боғлиқ 
бўлган 
хусусиятлар
 
нутқ 
бузилишининг 
характе рига 
боғлиқ 
ҳолда 
аниқ 
логопе дик 
таъсир этишни 
талаб қилувчи 
хусусиятлар;
 
боланинг 
ке йинги 
психик 
ривожланишиг
а те зте з салбий 
таъсир 
ўтказадиган 
хусусиятлар.
 
сўзловчининг 
ё шига 
номувоф иқли
к хусусияти;
 
Нутқ 
бузилишлари
 

---

 
 
 
 
НУТҚНИНГ БУЗИЛИШ САБАБЛАРИ 
 
 
Болалардаги нутқий нуқсонларнинг асосий сабаблари:
 
 
 
Бо лалар да ну тқ бу зилишини юзага келтир у вч и сабаблар ич ида ташқи (экзо ге н )
ва ич ки (эндо ген) о м иллар , шу нингдек атр о ф м у ҳитнинг ташқи шар о итлар и ф ар қ 
қилинади. 
Ну тқий ну қсо ннинг ту р ли сабаблар ини кў р иб ч иқишда эво люцио ндинам ик 
ёндо шилади. Бу ну қсо ннинг юзага келиш жар аёнини таҳлил қилишдан, ано м ал 
р иво жланишининг у м у м ий қо ну ниятлар ини ва ҳар бир ёш давр ида ну тқнинг 
р иво жланиш қо ну ниятлар ини ҳисо бга о лишдан ибо р атдир (И. М . Сеч ено в, Л. В. 
Внго цкий, В. И. Лу бо вский). 
 
Логопедик таъсир 
ну тқ бу зилишл.ар ини бар тар аф этишга (м асалан, 
дислексияда), тў ғр илашга (м асалан, то ву шни қў йиш) ҳам , ну тқсиз бу зилишлар нинг 
салбий ало м атлар ини (р у ҳий ху су сиятлар ини) йў қо тишга ҳам қар атилган бў лиши 
м у м кин. 
 
Қайта тарбиялаш 
жар аёнида ну тқий ф ао лияти бу зилган кишилар нинг ў зига 
хо с м у ҳим ху су сиятлар ини ту затиш ишлар и ам алга о шир илади.
 
Тарбиялаш 
жам ият эҳтиёжлар ига м у во ф иқ р авишда шахснинг ёки у нинг 
ало ҳида сиф атлар ининг шаклланиш жар аёнини м ақсадга йў налтир илган ҳо лда 
у злу ксиз, ташкилий тар зда бо шқар и ш дем акдир . 
 
Уқитиш — икки томонлама бошқариладиган жараё ндир. У 
болаларнинг билим, малака ва кўникмаларни ўзлаштириш 
борасидаги ф аол билиш ф аолиятини, бу ф аолият устидан пе дагогик 
раҳбарликни амалга оширишни ўз ичига олади.
 
Компенсация (музлаш) организмнинг қандайдир ҳаракатларининг 
йўқолиши ёки бузилиши ҳолларидаги психологик функцияларни қайта 
қуришнинг кўп қиррали, мураккаб жараёнини ўзида намоён қилади.