Bolalar jismoniy tarbiyasi

Sakrash, uloqtirish va muvozanat saqlashga о‘rgatish. 
Sakrashlar.
atsiklik tipdagi harakatdir. Unda sikllar takrori yо‘q va 
sakrashning butun jarayoni bir tugal harakatdan iboratdir. Sakrashda harakat 
elementlarining muayyan izchilligi va ritm mavjud. 
Sakrash tо‘rt bosqichdan iborat: 
1.
Tayyorlov bosqichi – dastlabki holatda turish yoki yugurib kelish. 
2.
Asosiy bosqich – depsinish. 
3.
Parvoz etish. 
4.
Oxirgi bosqich – yerga tushish. 

---

43 
Turgan joydan sakrashdagi tayyorgarlik bosqichi quyidagicha bо‘ladi: 
chо‘qqayib, gavda umumiy og‘irlik markazi pasaytiradi, qо‘llar juda kuchli 
siltash maqsadida orqaga uzatiladi, oyoq shakllari keyingi bosqichda yaxshi 
qisqarishi uchun chо‘ziladi. 
Asosiy bosqich itarilish va parvozdir. Itarilish parvozining dastlabki tezligi 
va tо‘g‘ri yо‘nalishini ta’minlaydigan yozuvchi mushaklarning kuchli qisqarishi 
bilan bog‘liqdir, parvoz kо‘tarilish va yerga tushishga tayyorlanishda gavdaga 
kerakli xolat baxsh etadi.
Yakunlovchi bosqich – yerga tushish parvozning keskin chayqalmasdan va 
zarbsiz tuganlanishidir. Bunda muvozanatni saqlash uchun barcha harakatlar 
koordinatsiyasi zarur. Sakrashning ham turli turlaridan foydalaniladi: turgan 
joyidan uzunlikka sakrash, yugurib kelib uzunlikka sakrash, chuqurlikka sakrash. 
Turgan joyidan (ip, uncha katta bо‘lmagan kubik ustidan) va yugurib kelib 
(50sm kam bо‘lmagan) balandlikka sakrashda avval oyoq uchida qо‘nilib sо‘ng 
oyoq kafti tо‘liq bosiladi, bu oyoq kaftining amartizatsiya rolini о‘ynashga imkon 
beradi. Chuqurlikka sakrashda sakrab tushishda avval oyoq uchida tushiladi, sо‘ng 
oyoq tо‘la bosiladi. 
Sakrashlar bosh miya pustlog‘i rivojlanganligining muayyan darajasini oyoq 
va qо‘l suyaklarini mustahkamligini, qayshqoqligi va kо‘z mо‘ljalini talab qiladi.
Sakrashni takomillashtirish uchun qisqa, uzun va aylantiriladigan arg‘imchilar 
bilan bajariladigan mashqlar, bir oyoqda navbati bilan bajariladigan mashqlar, bir 
oyoqda navbat bilan sakrashlardan foydalaniladi.
Katta maktabgacha yoshida sakrashga oid mashqlar anchagina kо‘payadi. 
Yerdan anchagina kuchli itarilish, kо‘lni shiddat bilan silkish, yuqoriga, uzunlikka 
va hokazolarga sakrashni bajarishning barcha bosqichlarida juda yaxshi harakat 
muvofiqligi kuzatiladi. 
Katta guruh bolalari beriladigan yuklamalarni bemalol uddalaydilar, bu 
о‘rinda mashqlar miqdorini ham oshirish mumkin, biroq mashqlarning bajarilish 
sifatiga e’tiborni kо‘proq qaratish lozim. Joyida turib yoki oldinga siljib ikki 
oyoqda sakrashni takrorlash bilan birga yugurib kelib uzunlikka va balandlikka 
sakrash, kalta arg‘amchadan joyida turib uzunlikka sakrash ham о‘rgatilib boriladi. 

---

44