Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
2.3. Tish emalining demineralizatsiyasi. 
Tishlar kariyesi kasalligining rivojlanishi murakkab patologik jarayoni bo`lib, 
ko`pgina omillarga bog`liqdir. Bunday omillar ichida juda katta ahamiyatga ega 
bo`lganlaridan biri bo`lib og`izdagi aralashgan so`lak hisoblanadi. So`lakning 
miqdori va xususiyatlari ichki a’zolar va sistemalar to`g`risida muhim ma’lumotlar 
berish bilan bir qatorda, tishlarda sodir bo`ladigan kariyes jarayoni qay yo`sinda 
kechishi va uning jadalligiga ham o`z ta’sirini bevosita ko`rsatadi. So`lak bezlar 
sekreti 
OG
`
IZ 
bo`shlig`iga ajralib chiqishi paytida kaltsiy va fosfat minerallariga 
to`yingan bo`lib, tish emali sathini qoplaganda uni ana shu ionlarga boyitadi. 
So`lak tarkibida bikorbonat, fosfat va oqsilli bufer sistemalarning mavjudligi 
so`lakning nihoyatda organizm uchun zarur bo`lgan bufer xususiyatini ta’minlaydi. 
Bu esa og`iz bo`shlig`ining meyoriy holatini saqlab turadi. So`lak bufer sistemasi 
sig`imining pasayishi kariyesni faollashib jadalligining oshishiga sabab bo`ladi. 
So`lak tarkibidagi fermentlar ham o`z navbatida emalda yuz berishi mumkin 
bo`lgan jarayonlarda ishtirok etadi. Ularning faollik darajasi og`iz bo`shlig`idagi 
uglevodlarni parchalanishini organik kislotalarning hosil bo`lib turishini ta’minlab 
turadi va shu yo`l bilan emal demineralizatsiyasida ishtirok etadi. 
Ma’lum bo`lishicha a’zolar kasalliklari organizmning umumiy ahvoli 
o`zgarishi og`iz bo`shlig`i to`qimalariga, jumladan emal to`qimasiga so`lak 
tarkibiy qismlarining o`zgartirishi orqali ta’sir qilar ekan. So`lak ajralishining 
buzilishi odatda tish emali va og`iz suyuqligi orasida kechadigan ionlar almashuvi 
barqarorligini izdan chiqaradi, bu esa o`z navbatida emal strukturasini o`zgarishiga 
sabab bo`ladi. 
Og`iz bo`shlig`ida sodir bo`lishi mumkin bulgan bunday noxush 
sharoitlarning barchasi xar doim kariyes kasalligini keltirib chiqarishga sabab 
bo`lmaydi, albatta. O`choqli demineralizatsiyaning kelib chiqishi emal 
to`qimasining kimyoviy tarkibi, minerallanish darajasiga bog`liqdir. Tish 
emalining bu xsusiyatlari tishlarning chiqquncha va chiqish davridagi 

---

23 
organizmning umumiy ahvoli bilan bog`liq bo`ladi. Shuning uchun bolaning-
homiladorlik-davrida va tug`ilgandan keyingi dastlabki yillarda ona va bola 
organizmining salomatligini ta’minlash, ratsional ovqatlanishi, qo`shimcha 
ravishda ftoridlar kiritishni ta’minlash zarur. Bunday tadbir-choralar tish qattiq 
to`qimalarining to`laqonli shakllanishi va mineralashuvini ta’minlaydi. 
Bugunki kunda organizmning immun holatining kariyes jarayonidagi 
ishtiroki 
to`la-to`kis 
hal 
qilinmagan. 
Faqat 
shu 
ma’lumki, sekretor 
immungolobulinlar bakteriyalar aglyutinatsiyasini chaqirish yo`li bilan ularni 
tishlar emali sathiga yopishib qolishiga imkoniyat bermas ekan. Natijada og`iz 
bo`shlig`i gigiyenik holati yomon bo`lgan xolda ham, so`lak tarkibida sekretor 
immunoglobulinlar mavjudligi kariyesni oldini olishda muhim omil bo`lib 
hisoblanadi.