Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

7.11.5. Me’da, ichak, jigar kasalliklari 
Bolalarda bunday xastaliklar mavjudligi oqibatida og`iz bo`shlig`ida, tilda 
karashlar paydo bo`ladi, surunkali milk yallig`lanishi, shilliq pardalarda suvli 
shishlar yuzaga kelishi mumkin. Organizm sezgirligining oshishi natijasida, og`iz 
shilliq pardasida surunkali tarzda kechuvchi yarali (aftoz) stomatit xastaligi kelib 
chiqishi kuzatilgan. 
Jigar to`qimasining surunkali yallig`lanishi oqibatida trombopeniya (qonda 
trombotsitlarning keskin kamayishi) kuzatiladi va natijada og`iz bo`shlig`i shilliq 
pardasida qontalash va qon oqish belgilari paydo bo`ladi. 
Buyrak xastaliklarida og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi kataral yallig`lanish 
jarayoniga uchraydi. Qizarib shishinqiragan shilliq pardaning tez-tez qonashi va 
ikkilamchi mikroblar natijasida nospetsifik infeksion stomatitlar aniqlanadi. 
Oqibatda og`ir kechuvchi surunkali buyrak xastaligi - uremiya (siydikning qonga 
o`tishi) kelib chiqadi. Uremiyada og`iz bo`shlig`i pardasi oqish tusga kiradi, uning 
namlanishi buziladi, so`lak quyuqlashadi, tilda qalin karashlar hosil bo`ladi va 
og`izdan ammiak hidi anqiydi. Ko`pchilik hollarda to`qima nekrozlari yuzaga 
keladi. 
Yurak-qon tomir kasalliklarida og`iz bo`shlig`i shilliq pardasining holati 
sistemada yuz bergan xastalik darajasiga, ya’ni qon aylanishining qay darajada 
buzilganligiga bog`liqdir. 
Ma’lumki, qon aylanish me’yori buzilganda to`qimalarda kislorodga 
nisbatan tanqislik (gipoksiya) seziladi. Bu tanqislik kuchliroq bo`lsa, og`iz 
bo`shlig`i shilliq pardasi, lablarning qizil hoshiyasi ko`kimtir tus oladi. Katta qon 
aylanish doirasida qon dimlanishi aniqlansa, shilliq pardalarda shishinqirash, 
to`qimada suv yig`ilishi kabi noxush belgilar paydo bo`ladi. 
Qon aylanishining II-III darajali buzilishlari bolalarda og`iz bo`shlig`i shilliq 
pardasida to`qimalar oziqlanishining (trofika) keskin yomonlashuviga, natijada 
og`ir nekrotik jarohatlarning paydo bo`lishiga olib keladi. Bunday hollarda har 
qanday yengil mexanik ta’sirot natijasida shilliq pardada tez kattalashuvchi va 
chuqurlashib, muskul qavatgacha, hatto suyak to`qimasigacha yetib boradigan, 
uzoq vaqt mobaynida bitmaydigan yarali jarohatlar paydo bo`ladi. Yuzaga kelgan 
yaralar atrofida to`qima infiltratsiyasi va qizarish (giperemiya) belgilari 

---

242 
sezilmaydi. Nekroz oqibatida o`lgan to`qima uzoq vaqt ajralib tushmasdan turadi. 
Bemorlarda og`riq sezgilari kuchsiz, limfa tugunlarida o`zgarishlar deyarli 
sezilmaydi. Jarohatli yaralar bitishi sust kechadi va organizm umumiy ahvolining 
yaxshilanishiga bog`liq bo`ladi. 
Xastalik davosi
. Bemor bolalarni umumiy davolash muassasalariga yetkizi6 
davo chora-tadbirlarini amalga oshirish zarur. Stomatolog-shifokor og`iz bo`shlig`i 
sanatsiyasini o`tkazishi, o`tkir tish qirralarini silliqlashi, ikkilamchi mikroblar 
ta’siriga qarshi kurashmog`i lozim. Jarohatlar mikroflorasining turini aniqlab, 
shilliq pardaga kerakli antibiotik eritmalari bilan ishlov bermog`i, yaralarni 
nekrozga uchragan to`qima qoldiqlaridan holi qilish maqsadida proteolitik 
fermentlardan (tripsin, ximotripsin va boshqalar 1 ml suvda 1 mg eritib) 
foydalanmog`i lozim. Nekrozga uchragan to`qimalardan tozalangan yarali 
jarohatlar yuzasiga to`qimalarning tiklanish xususiyatini kuchaytiruvchi vitaminli 
moylar: oblepixa, na’matak, kungaboqar yoki tozalangan paxta moyi kabi 
malxamlar surtiladi. Og`iz bo`shlig`i tez-tez antiseptiklar bilan chayilib turilishi 
maqsadga muvofiq hisoblanadi.