Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

8-rasm. Kandidoz 
Og’iz bo’shlig’i kandidozi giperemiyalangan, q’uruq’ va og’riq’li shilliq’ 
q’avatda oq’ rangli, engil ko’chadigan karash hosil bo’lishi va karash
ko’chirilganda shilliq’ q’avat eroziyalanganligini aniq’lash bilan xarakterlanadi (9-
rasm).

---

154 
9-rasm. Bolalarda kandidoz
Yana shuni ta’kidlash lozimki, 
Candida 
ko’pincha
 
turli bakterial 
infeksiyalarda
 
(surunkali 
tonzillit, 
ichburug’, 
bo’g’ma, 
va 
bo’g’ma 
q’o’zg’atuvchisini tashuvchilik)
 
mikroblar assosiasiyasida ham ishtirok etadi.
 
1-jadval.
OIV-infeksiyali bemorlar og’iz bo’shlig’i yuza mikozini keltirib chiq’aruvchi 
zamburug’lar
 
Candida turlari 
Boshq’a zamburug’lar 
 
C.albicans 
Saccharomyces cerevisiae 
C.glabrata 
Rhodotorula rubra 
C.famata 
Rhodotorula piliminae 
C.kefyr 
Fonsecaea pedrosi 
C.krusei 
Prototheca stagnura 
C.rugosa 
Trichosporon pullulans 
C.tropicalis 
C. guiliermondii 
Bunday assosiasiyalarda
Candida 
boshq’a mikroblar patogenligini oshirib, 
yuq’umli kasallikning asoratlanishiga olib keladi. Yuza mikozlar immuntanq’islik 
mavjud odamlarda ko’p uchraydi, eng yuzaki mikoz – bu oral kandidozdir. 1-
jadvalda mikoz q’o’zg’atuvchilari haq’ida ma’lumotlar keltirilgan.
Oral kandidoz immun tizimning boshq’a T-hujayralar nuq’sonlarida ham 
uchraydi, lekin OIV da residivlanadi. Ko’p mualliflar ma’lumotlariga ko’ra, OIV 
dagi kandidozning uchrash darajasi q’ondagi CD4 hujayralar miq’doriga 
bog’liq’dir. CD4 hujayralar miq’dori 500/mkl dan kam bo’lganda oral 
kandidozning uchrashi 62,1% ni, 200 /mkl dan kam bo’lganda 94,7% ni tashkil 
q’ilgan. Mualliflar og’iz bo’shlig’i shilliq’ q’avatining giperemiyalanishi, nuq’tali 

---

155 
q’on q’uyilishlarning va eroziyalarning bo’lishi, shilliq’ q’avatning karashlar bilan 
q’oplanishini yozib o’tishgan. Kandidozning klinik shakllaridan eritematoz va 
psevdomembranoz shakllari ko’p uchraydi. Bundan tashq’ari adabiyotlarda tilning 
zararlanish belgilari: shish, so’rg’ichlarning yo’q’olishi, leykoplakiya va 
kandidozli glossitlar ham yoritilgan.
Kandidozning rivojlanishida og’izning shilliq’ q’avati va uning mahalliy 
immuniteti katta ahamiyatga ega. Og’iz shilliq’ q’avati tishlarning o’tkir q’irralari, 
sifatsiz protezlar va tish koronkalari bilan uzoq’ vaq’t jarohatlanishi oq’ibatida 
ham kandidoz vujudga kelishi mumkin. Surunkali jarohatlar natijasida og’iz 
bo’shlig’i shilliq’ q’avati rezistentligi pasayadi va unga Candida larning kirishi 
osonlashadi va kasallik yuzaga keladi. Akril plastmassadan tayyorlangan protezlar 
og’iz shilliq’ q’avati bilan uzoq’ kontaktda bo’lganda allergik reakstiyalar vujudga 
kelishi ham aniq’langan. Bundan tashq’ari, Candida avlodiga mansub 
zamburug’lar akril plastmassadan tayyorlangan olinuvchi protezlar ustida yaxshi 
o’sadi va protez ostida shilliq’ q’avatning surunkali yallig’lanishini keltirib 
chiq’aradi. 
O’tkir atrofik kandidoz kuchli og’riq’, achishish va og’izning q’urishi kabi 
belgilar bilan xarakterlanadi. Shilliq’ q’avat tiniq’ q’izil rangga kiradi, lekin 
q’uruq’ bo’ladi. Til zararlanganda malina rangiga kiradi, yaltiroq’, q’uruq’ bo’ladi, 
ipsimon so’rg’ichlari atrofiyalanadi. Karash bo’lmaydi yoki ba’zan chuq’ur 
buramalarda bo’lishi mumkin. U osilgan
epiteliyning konglomerati hisoblanib, 
q’iyinchilik bilan ko’chadi va ko’p miq’dorda Candida zamburug’larini tutadi. Bu 
zamburug’lar faol kurtaklanish (misteliy, psevdomisteliy) davrida bo’ladi. 
O’tkir atrofik kandidozni protezlar plastmassasiga bo’ladigan allergik 
reaksiyalardan farq’lash lozim. Bu holatda protez olingandan so’ng shilliq’ 
q’avatdagi o’zgarishlar dinamikasini klinik kuzatish va bakterioskopik tekshirishni 
o’tkazish muhim rol o’ynaydi.
Surunkali atrofik kandidozda ham protez taq’ib yurilganda, og’iz bo’shlig’ida 
q’urish, achishish, og’riq’ bo’ladi. Protez atrofidagi shilliq’ q’avat 
giperemiyalangan, shishli va og’riq’li bo’ladi. Uzoq’ vaq’t olinuvchi protezdan 

---

156 
foydalanuvchi odamlarda surunkali atrofik kandidoz protez osti shilliq’ q’avatining 
zararlanishi (giperemiya, eroziyalar, papillomatoz) bilan xarakterlanadi va unga 
mikotik yallig’lanish hamda kandidozli atrofik glossit (til malina rangida, yaltiroq’, 
q’uruq’, ipsimon so’rg’ichlari atrofiyalangan) q’o’shiladi. Oq’-kulrang karash kam 
miq’dorda faq’at chuq’ur buramalarda va tilning yon tomonlarida bo’lib, q’iyin 
ko’chadi. Mikroskop ostida karashda Candida zamburug’lari va sporalari topiladi. 
Bu triada (tanglay, til va og’iz burchaklarining yallig’lanishi) atrofik kandidozning 
xarakterli belgisi bo’lib, unga tashhis q’o’yishda q’iyinchilik tug’dirmaydi.
Laboratoriya tashhisotida q’uyidagi usullardan foydalaniladi: 
1.