40
3.6. Surunkali gangrenoz pulpit
Bu tur pulpa yallig`lanishi bolalarda uchrashi jihatidan surunkali fibroz
pulpitdan keyin ikkinchi o`rinda turadi. Bolalarda tish og`rigiga shikoyat
bo`lmaydi. Kasallik tarixida fibroz pulpitga nisbatan oldingi paytlarda ko`proqq
og`riq bo`lganligini aniqlash mumkin. Gangrenoz pulpit bilan og`rigan tish kariyes
kovagiga zond yuritilgan paytda ko`p hollarda kovak bo`shlig`i pulpa bo`shlig`i
bilan tutashligini qayd etish mumkin. Pulpa kovagining yuzaroq sathini zond bilan
qitiqlaganda og`riq bo`lmasligi, tish toj qismida joylashgan pulpaning nekrozga
uchraganidan (o`lganidan) darak beradi. Toj pulpasi yaxshilab ochilib, zond
chuqurrok yuritilganda pulpaning chuqur joylashgan
sohasida yoki ildiz
kanallariga kirish qismidagina og`riq paydo bo`ladi. Bu xol ildiz pulpasining
tirikligidan darak beradi va qon oqib chiqishi buni tasdiqlaydi.
Surunkali gangrenoz pulpit tish bo`shlig`i yopiq bo`lgan hollarda ham
kechishi mumkin. Bunda kariyes kovagi bilan pulpa bo`shlig`i orasida ma’lum
qatlam dentin to`sig`i bo`lishi mumkin. Bu hollarda infeksiya (mikrob) sut
tishlarining keng dentin kanallari orqali pulpa bo`shlig`iga o`tgan bo`ladi. Bunday
chuqur kariyes kovagini charxlash va yumshagan dentin qavatini olib tashlash
paytida bola og`riq sezmaydi. Bu xol vrach xushyorligini oshirmog`i lozim.
Kariyes tubi sathidagi dentin kulrang bo`lib, tiniq bo`lmaydi.
Agar sinchiklab zond yuritilganda kovakning pulpa bo`shlig`i bilan
tutashgan
nuqtalari topilmasa, unday hollarda kovak tubi sathiga asbestli tampon
qo`yilib, vaqtinchalik suvli dentin qatlami bilan berkitilib, bemor rentgen
kabinetiga yuboriladi.
Sekinlik bilan kechuvchi surunkali chuqur kariyes jarayonining rentgen
surati ko`zdan
kechirilganda, yuza dentin qavat tagida qalin, ikkilamchi
(zamestitelniy) dentin hosil bo`lganligining guvoxi bo`lamiz. Bu xol esa kovak
charxlangan paytda og`riq sezilmaganidan darak beradi. Demak, biz bu yerda
chuqur kariyesni aniqlaymiz.
Surunkali gangrenoz pulpitda ko`pincha (80% ga yaqin) rentgenogrammada
periodontal
tirqishning kengayganligini, alveolyar suyak to`sig`ida osteoporoz
(to`qima siyraklanishi), doimiy tish ildizi atrofida suyak to`qimasi surilib
qo`shuvchi to`qima bilan to`lganligi (osteoskleroz), juda yupqa ikkilamchi dentin
qavat hosil bo`lganligini (yoki umuman ikkilamchi dentin kanal yo`qligini) ko`rish
mumkin.
Kasallikni aniqlash (diagnostika) paytida ildizi shakllanmagan doimiy
tishlarda kechadigan surunkali gangrenoz pulpitni, surunkali granulyatsiyalanuvchi
(granuliruyushiy) periodont yallig`lanishidan farqlay (differensial diagnostika)
olish ancha mushkullik tug`diradi. Chunki bunday
holda doimiy tishning
shakllanmagan ildizi kovagiga granulyatsiya to`qimasi o`sib kirib, uni to`ldirishi
mumkin va uni biz ko`pgina hollarda ildiz pulpasi sifatida qabul qilishimiz
mumkin.
Yuqorida aytib o`tilganidek, bizga tish ildizining rentgen tasviri yordam
beradi. Surunkali gangrenoz pulpitda rentgen tasvirida ildizning normal o`sish
chegarasi yaqqol ko`rinadi. Granulyatsiyalanuvchi surunkali periodontitda
shakllanmagan ildiz atrofidagi suyak to`qimasida destruksiya (to`qima yemirilishi)
41
jarayonini ko`ramiz, uning sathi tish ildizi o`sish zonasi sathidan anchagina
kattaroq bo`ladi, chegarasi aniqlalmaydi. Surunkali
periodontitda tish ildizi
shakllanishi. Shu yoshdagi shakllanish me’yoridan ancha orqada qoladi.
Gangrenoz pulpitda ildizlar o`lchami cog` tishnikidan farq qilmaydi va bola
yoshiga mos keladi.
Farqlab tashxislash davolashni to`g`ri rejalashtirishda juda muhimdir.
Chunonchi, gangrenoz pulpitni davolashda shifokor ildiz pulpasining xech
bo`lmaganda quyi (apikal) qismini saqlab qolishni nazarda tutmog`i lozim. Bu esa
shakllanmagan ildiz rivojini davom ettirib, uning to`liq shakllanishiga olib kelishi
mumkin. Surunkali periodontit yallig`langanda granulyatsiya to`qimasi o`zida
dentin hosil qiluvchi odontoblast hujayralarini saqlamaydi, buning natijasida
dentin hosil bo`lish jarayoni to`xtaydi. Bunday holda ildiz kanalini plombalashdan
oldin, uni faqat o`lgan
pulpa qoldiqlaridangina emas, balki granulyatsiya
to`qimasidan ham yaxshilab tozalash zarur.
3-4 yashar bolalarda surunkali gangrenoz pulpitning o`tkirlashib
qaytalanishi juda og`ir kechishi mumkin. Bunday bolalarda tana harorati ko`tarilib,
organizmning zaharlanish alomatlari yaqqol namoyon bo`ladi. Ular o`zlarini bexol
sezishib injiqlanishadi, teri rangi oqarib, sovuq ter qoplashi mumkin. Kasallangan
tish sohasida yuz-jag` yumshoq to`qimasining shishi, o`tkir limfadenit, ya’ni
bolaning holati surunkali periodontitning o`tkirlashib qaytalanish belgilariga
o`xshab ketadi. Pulpa bo`shlig`ini extiyotlab ochib, zond yuritilganda jarayonning
o`tkirlashganligini ko`rish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
