Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

2.9. O`rta kariyes 
Bu xastalikning faol va yoshga nisbatan bir qadar klinik, ko`rinishlari 
mavjuddir, 
O`rta kariyes 1-3 yashar bolalarda ancha tezroq kechib, bir necha oy 
mobaynida tish emal qavati jarohatning o`rta qismida batamom uqalanib tushadi. 
Jarohat atrofidagi emal qavat mo`rtlashib, notekis qirralar hosil qiladi. Dentin 
qavat tiniqlashib namlanadi, yumshaydi va u ekskavator yordamida yengil kuchishi 
mumkin. Yumshoq dentin ko`chirilganda kariyes kovagining tiniq yuzasi 
ko`rinadi. 
Bu yoshdagi bolalar uchun sut tishlarda o`rta kariyesning yassi sath bo`ylab 
kengayishi o`ziga xos belgi bo`lib hisoblanadi. Bunda tish qattiq to`qimalari 
kariyesi yuza soha bo`ylab kengaya boshlaydi va u to`qimalarda mineral 
to`zlarning shiddatli ravishda kamayishi bilan baxolanadi. Kurak tishlarda va 
ayrim hollarda qoziq tishlarda yassi yemirilish aylanma yo`nalishda tez kechib, 
tishlar bo`yin qismini, ularning bir-biriga tegib turgan (kontakt) yuzalarini, tanglay 
a b
v 
4-Rasm. 1-sinf o`rta kariyes 
kovagini 
charxlab 
shakllantirish. 
a-chaynov 
sathidagi 
fissur kariyesda; b-chaynov 
yuzasida hosil bo`lgan yassi 
kariyesda; 
v-yassi 
kariyes 
jarohatini 
charxlab 
shakllantirish va plombalash. 

---

28 
yuzasini jarohatlab, tishlar tojsi (toj qismi)ning sinib tushishiga olib keladi. Oziq 
(molyar) tishlarda kariyesning yassi shaklda kechishi chaynov yuzalarda emal 
qavatning butkul, dentin qavatning qisman yo`qolishiga sabab bo`ladi. Shunday 
holatni tishlarning bo`yin qismi sohasida ham ko`rish mumkin. Kariyesning yassi 
yuza bo`ylab tarqalishi natijasida kurak tishlar va qoziq tishlar toj qismining bir 
bo`lagi yemirilib, silliqlashib qoladi (4-rasm, a, b). 
Kariyes xastaligi sut tishlarida shiddatli ravishda kechadi. U sust, surunkali 
kechganda jarohatlangan dentin qo`ng`ir tusda «quruq» bo`lib, uni ekskavator 
bilan ko`chirish birmuncha qiyinlashadi. Jarohatlangan dentin ko`chirilganda 
kariyes kovagining tag yuzasi och qo`ng`ir dog` rangida ko`rinadi. 
O`rta kariyesga tashxis qo`yganda uni chuqur kariyes, surunkali gangrenoz 
pulpit, surunkali periodontitlardan farqlash kerak. Bunday hollarda kariyes 
qavatida zond yuritib ko`rganda, kovak devorlari charxlanganda uning tag 
yuzasida og`riq sezilmaydi, ammo emal va dentin chegarasida yengil og`riqning 
paydo bo`lishi kasallikning o`rta kariyes ekanligidan darak beradi.