Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
2.7. Sirkulya kariyes. 
Frontal sut tishlarida kariyes jarayoni tish bo`yin qismining lab yuzalaridan 
boshlanib aproksimal va til yuzalarini qoplab jarohatlaydi. Tishning barcha 
yuzalarida jarayon chuqurlashib, emal, dentin to`qimalari yemirilishi oqibatida tish 
toj qismi osongina sinib tushadi. Natijada tishdan faqat ildiz qismigina qoladi. 
Sut tishlarining sirkulyar kariyesi nurlanish oqibatida sodir bo`ladigan kariyes 
jarayoniga juda o`xshab ketadi. Radiatsiya nurlari ta’sirida yuzaga kelgan kariyes 
jarayoni ham tishlarning bo`yin qismida rivojlanib, jadal kechishi oqibatida tish toj 
qismining sinib tushishiga va tishsizlikka olib keladi. Bunday holatlar 
to`qimalardagi, a’zolardagi yomon sifatli o`smalarni nur yordamida davolashdan 
so`ng kuzatiladi. 
Sut tishlarida sirkulyar kariyes rivojlanishi quyidagi omillarga bog`liq bo`ladi: 
sut tishlarining toj qismi homila davrida rivojlanishini inobatga olsak, ularning 
strukturasining shakllanishi homiladorlikning kechishiga bog`liq; sut tishlarining 
bo`yin qismi bola tug`ilishi bilan rivojlana boshlanishini nazarda tutsak, bunda 
tug`ilgan chaqaloq hayotning yangi sharoitiga tushib qoladi. Interplatsentar 

---

26 
oziqlanish tabiiy ovqatlanish bilan almashinadi, u sun’iy yoki ona suti bilan 
oziqlanish bo`lishi mumkin. Ovqatlanish sharoiti, yashash sharoiti, har xil 
kasalliklar, o`tkir respirator kasalliklar tish emali va dentini rivojlanishini buzishi 
mumkin. Shu paytda tish bo`yin qismi qattiq to`qimalari juda nozik, minerallashuv 
jarayoni poyoniga yetmagan bo`lib yuqorida ko`rsatilgan omillar uni tugallanmay 
qolishiga sabab bo`ladi. Bunday holat sut tishlari bo`yin qismining kariyesga 
nisbatan moyilligining oshishiga sabab bo`ladi. 
Sirkulyar kariyes asosan muddatidan oldin tug`ilgan gipotrofik, raxitga 
chalingan, sil kasalligi mavjud bo`lgan, sun’iy ovqatlantirilgan bolalarda uchraydi. 
Bunday holatlarda mineral tuzlar (Sa) minerallashgan suyaklar tarkibidan yuvilib 
chiqadi.
Sirkulyar kariyes uchun jarayonning jadal ravishda tish pulpasiga tomon 
tarqalishi, yo`nalishi xarakterlidir. Shuni aytish joizki sirkulyar kariyes oqibatida 
sodir qilingan o`tkir pulpitlarda bolalar shikoyati bo`lmaydi va ular shifokorga 
murojaat qilishmaydi. Bunga quyidagilar sabab bo`lishi mumkin: 1) Organizmning 
qarshiligi susaygan bolalarda pulpa nekrozi biror-bir belgi bilan ma’lum 
bo`lmaydi, jarayon sekin-asta surunkali tus oladi va surunkali periodontitga 
aylanadi. 2) Sirkulyar kariyes jarayonida tish ildizi pulpasi o`zining toj qismidan 
ikkilamchi dentin hosil bo`lishi oqibatida ajraladi. Tishning toj qismi sinib 
tushganda yaroqli bo`lgan ildiz pulpasi tashqi muhitdan ikkilamchi dentin hisobiga 
ajraladi. U o`z navbatida sog`lom periodontni saqlab qoladi va bunday tish ildizi 
bir muncha vaqt o`z vazifasini bajarishi mumkin.