Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
1.9.7. Tish eliksirlari
Tish eliksirlari og`iz bo`shlig`ini chayish uchun ishlatiladigan vositadir. Ular 
tishlar tozaligini mustahkamlaydi, tish karashlari hosil bo`lishining oldini oladi va 
og`izga xush ta’m va xushbo`ylik kabi sifatlarni beradi. 
Eleksirlar tarkibiga biologik aktiv moddalar qo`shiladi. Shifobaxsh 
o`simliklarning spirtli ekstraktlari eleksirlarning asosini tashkil qiladi. Eleksirlar 
tarkibida kariyesga qarshi ta’sir ko`rsatuvchi moddalar, davolash xususiyatiga ega 
qo`shimchalar, profilaktika vositalari, dezodorantlar saqlashi mumkin. "Ksident" 
eleksiri o`z tarkibida natriy ftor, ksidifon preparati saqlaydi. Bu preparatlar 
organizmda kalsiy miqdorini boshqarib turadi va tish karashlari va toshlari hosil 
bo`lishining oldini oladi. 
"Lesnoy", "Paradontax", "Salvatimol" kabi eleksirlar yuqori davolovchi, 
yallig`lanishga qarshi hususiyatlarini namoyon qilib, tarkibida-shalfey, romashka, 
mirrix, exinatsey o`simliklarining damlamalarini tutadi. 
O`z tarkibida triklozan, natriy ftor saqlovchi "R1ax" eleksiri kariyesni oldini 
olibgina qo`ymay tishlarda karashlar hosil bo`lishini ham kamaytiradi. "Sensitive" 
eleksiri o`z tarkibida olovo ftoridini saqlab kariyesning oldini olishda va tishlar 
sezgirligini pasaytirishda faol ishtirok etadi. 
1.10. Bolalar yoshida og`iz bo`shligining malakali gigiyenasi.
Malakali gigiyena
- bu, og`iz bo`shlig`i, tishlar yuzasidan yumshoq 
karashlarni, tish cho`kmalarini (toshlarini) maxsus asbob-uskunalar yordamida 
mutaxassis tomonidan ma’lum profilaktika qoidalariga rioya qilgan holda 
tozalashdan iborat muolajadir.
Bugungi kunda bolalar o`rtasida amalga oshiriladigan og`iz bo`shlig`ining 
malakali gigiyenasi tadbiri stomatologik kasalliklar kompleks profilaktikasi 
elementlaridan biriga aylangan. 
1970 yili shved mutaxassislari Axelssen va Lindhe lar og`iz bo`shlig`i 
malakali gigiyenasini kariyes va parodont yallig`lanishi kasalliklari profilaktikasi 

---

299 
programmasiga kiritishgan. Bu kompleks programma o`z ichiga quyidagi 
tadbirlarni olgan: 
1. bolalarni ratsional ovqatlanishini ta’minlash 
2. ftor saqlovchi vositalarni mahalliy qo`llash 
3. og`iz bo`shlig`i gigiyenasining muntazamligini ta’minlash 
4. malakali gigiyenani amalga oshirish. 
Mazkur dasturga muvofiq 
OG
`
IZ 
bo`shlig`ining malakali gigiyenasini amalga 
oshirishlar orasidagi vaqt bolalarda 2-3 haftani tashkil qilgan, chunki zich 
karashlar mavjud paytida gingivit belgilari va boshlang`ich kariyes rivojlanishi 
uchun taxminan shuncha vaqt yetarli ekan. 
Bugungi kunda og`iz bo`shlig`i malakali gigiyenasini amalga oshirish vaqti 
bolada shu muolajaga nisbatan talab paydo bo`lishi bilan bog`liq qilib belgilangan 
(NEXO dasturi bo`yicha). 
OG
`
IZ 
bo`shlig`i malakali gigiyenasi amalga oshirish qoidalari: 
1. Barcha tishlar yodli yoki eritrozinli bo`yoq bilan bo`yaladi. Shifokor bemorga 
tishlar qatoridagi karash ko`proqq yig`iladigan sohalarni oyna orqali ko`rsatadi. 
Bemorlarga tishlarni to`g`ri yuvish qoidalari o`rgatiladi va amalga oshiriladi; 
2. Tishni cho`tka va pastalar bilan tozalagandan so`ng qolgan tish karashlari abrazivli 
ftor saqlovchi silliqlovchi maxsus pastalar yordamida tozalanadi. Abraziv modda 
sifatida asosan dioksid kremniydan foydalaniladi. Ftoridlar konsentratsiyasi 
abraziv tozalovchi pastalarda 0,1% (0,22%-NaF yoki 0,8%-Na
2
R0
3
F
-
) ni tashkil 
etadi. 
Tishlarning chaynov yuzasidan karashlar aylanuvchi maxsus cho`tkalar 
yordamida, silliq yuzalardan esa-yumshoq rezina qalpoqchalar yordamida abraziv 
pasta bilan tozalanadi. Bunda abraziv pasta tutgan cho`tka va rezina qalpokchalar 
aylanish tezligi 5000 ayl/sek tashkil etishi kerak. 
Tishlarning kontakt (aproksimal) yuzalari flosslar yordamida tozalanishi 
lozim: 
3. Tishlar yuzasi karashlardan tozalanib bo`lgandan so`ng tish tozaligi darajasini 
nazorat qilish kerak bo`ladi. Mustaqil nazorat uchun bolalarga uyda tishlar 
karashini buyovchi tabletkalar (eritrozin) tavsiya qilinadi. 
Kariyes profilaktikasi dasturiga binoan o`tkazilayetgan og`iz bo`shlig`i 
malakali gigiyenasi tadbirlari orasidagi muddat boshida bir muncha qisqa bo`lsa, 
keyinchalik bora-bora bu muddat borgan sari uzaya boradi. Buning sababi dastur 
asosida o`tkazilayotgan chora-tadbirlar bolalar 
OG
`
IZ 
bo`shlig`ining gigiyenik 
holatini kun sayin yaxshilab boradiki, unda endi tez-tez malakali gigiyenaga o`rin 
qolmaydi. 
NEXO dasturiga binoan malakali gigiyenalar o`rtasidagi muddat quyidagi 
faktorlar bilan bog`liq bo`ladi: 
1. bolalar va ota-onalarning dasturga qiziqishi; 
2. bolalar tishlarining kariyes bilan zararlanish darajasi; 
3. doimiy tishlarning chiqish darajasi (asosan birinchi va ikkinchi doimiy molyar 
tishlar); 
4. doimiy molyar tishlarning chaynov yuzalarida kariyes belgisining mavjudligi. 

---

300 
Kariyes diagnostikasi darajasi tozalangan tishlarda ancha yuqori bo`lishini 
inobatga olib, og`iz bo`shlig`i malakali gigiyenasini profilaktik ko`rik paytida 
amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. 
Malakali gigiyenadan so`ng uning samaradorligini og`iz
bo`shlig`i gigiyenik 
indeksini tekshirib ko`rish yo`li bilan amalga oshiriladi. Gigiyenik indeks 
ko`rsatkichi tishlar yuzasida karashlar va toshlar mavjudligini miqdor jihatdan 
aniqlashga yordam beradi.