|
Yo`lbarslarday yuraklim, alla,
Qoplonlarday bilaklim, alla.
Yaxshi-yomon kunimda, alla,
Menga juda keraklim alla.
Ona allasida bolasining ertasi, kelajagi porloq ekanligiga qattiq ishonch ko`pgina allalarda o`z ifodasini topganligini ko`ramiz. Quyidagi alla ana shulardan biri sifatida kitobxonda katta taassurot qoldiradi:
Alla, bolam-ey, Alla, erkatoy
Guli lolam-ey. Og`zing to`la moy,
Tezroq katta bo`l, Baxting munavvar,
Mushtoq olam-ey. Sharofatga boy,
Alla, alla-ey, Alla, alla-ey.
Yorqin kelajak, Alla erkatoy,
Seni kutajak. Mushtoq senga toy,
Toza qalbingga Uxlasang, qalbing
Sevinch to`lajak. Ochadi chiroy,
Alla, alla-ey. Alla, alla-ey.
Ovuntirish - allani hamma aytadi – onalar, buvilar, bobolar aytishadi. Alla asta-sekin ommaviy qo`shiqqa aylanadi. Qo`shiqlar uzoq yillar davom etadi. Aytaylik, chaqaloqni birinchi bor beshikka solayotganda aytiladigan qo`shiqlar. Aslida beshik bir yog`och-taxta. Paxta, par va matolar bilan burkanganda u yumshoq, har qanday murg`akka huzurbaxsh joy bo`lishi har bir beshik qo`shig`ida chiroyli ifodaga ega:
Beshigi taxta,
Orqasi paxta.
Egasi keldi,
Kuchugi qoch.
Ichida yotganni
Bahrini och.
Chaqaloq beshikda maza qilib uxlab, orom olib bo`lgach, norasidani beshikdan olayotganda aytiladigan qo`shiq ham nihoyatda muxtasar aytilgan. Alloh beshikdagi chaqaloqqa xotirjamlikni ato etganligini, shu sababli hech qanday sharpa-dushman uning uyqusini buza olmasligini quyidagi to`rtlikdan bilib olish qiyin emas:
Taqa-tuqi gavora bo`lsin,
Dushmani ovora bo`lsin.
Uyqusi beshikda qolsin,
Dushmani eshikda qolsin.
Xalqda chaqaloq uchun xavfli kunlar ham borligi alohida qo`shiqlarda ta’kidlanadi. To`qqiz kunlik bo`ldimi, tamom, u yashab qolishi, endilikda xavf-xatardan butunlay xoli bo`lib olganligi, do`st ustiga do`st orttirib shu xonadonning haqiqiy a’zosiga aylanib qolganligi mana bu qo`shiqda to`la-to`kis ifoda etilgan:
To`qqizdan o`tdi bu bacha,
Endilikda o`lmas bu bacha.
Bog`larning g`o`rasi bu bacha,
Bolalar jo`rasi bu bacha.
Shu uyning to`risi bu bacha,
Shamsu qamaru sitora
Hamrohi shu bacha.
Xalq hayotda hech qachon shoshilmaydi, shoshqaloqlikka yo`l ham qo`ymaydi. Hamma narsa o`z o`rnida, o`z yo`lida bir me’yorda davom etishini orzu qiladi. Bu gapning tasdig`ini o`sha yangi olamga kelgan chaqaloq, u bilan bog`liq bo`lgan rasm-rusum misolida bilib olish mumkin. Mana bolaning tishi ko`rindi. Bu voqea ota-ona uchun ham shu oila a’zolari-yu, butun qavm-qarindoshlar uchun ham katta voqea. Negaki, endilikda bola o`zi mustaqil ovqat eydi, hayot uchun, yashash uchun kurashadi:
Bahor keldi, qish chiqdi,
Chaqaloqqa tish chiqdi.
Kichkintoy deb o`ylamang,
Unga ham yumish chiqdi.
Ovqatini chaynashga
Har kuni bir ish chiqdi.
Bolaning o`tirishi ham hammaga katta quvonch bag`ishlaydi. Bu haqda xalqning to`qigan mana bunday hazilomuz qo`shig`i hamon xonama-xona, oilama-oila ko`chib yuradi:
O`tirsin-o o`tirsin,
Boshini guldan to`ldirsin.
Shuginani ko`rgan qizlar,
O`zini osib o`ldirsin!
Xuddi shuningdek, bola tetapoya qilib birinchi bor oyoq chiqarganda aytiladigan qo`shiq ham juda jozibali:
Adoq-adoq yurisin,
Tikon shunga kirmasin.
Ko`zi qattiq bandalar
Ko`zi shunga kirmasin.
Kiyim-lattaning umri qisqa, deyishadi keksalar. Bu gap xalq qo`shiqlarida ham o`z ifodasini topgan. Bolaga yangi kiyim kiydirilayotgan paytda aytiladigan qo`shiqlarda xalq gapning lo`ndasini aytib qo`ya qolgan:
Tepa-tepa to`zdirmay,
Mingan otim o`zdirmay.
Sen-bir yillik,
Men-ming yillik.
Yoqasi moyli bo`lsin,
Etagi loyli bo`lsin,
Mayli, bir yilda to`zsin,
O`zi-chi, ming yil kulsin!
Xalq qo`shiqlarida rasm-rusumlar rangba-rang. Hammasi o`rinli, hammasi zarur. Masalan, qizaloqning sochini ilk bor yuvib-taraganda sochning uzunligi, qalinligi, ko`rsa-ko`rgidakligi, katta-kichikning havasini keltiradigan darajada ko`rkamligi obdon maqtaladi. Ayrim qo`shiqlarda sochning ta’rifi oy-yu, quyosh bilan bog`lab kuylanadi. Baquvvat sochning uzunligi cho`zsa oy va quyoshga ham etib borishi quvnoq misralarda ifodalanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
