Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
481 
коррекция қилиш йўлларини аниқлайди. Бу билан мактаб таълим муассасасида 
ўқув тарбия ишининг маҳсулдорлигини оширишга, ижодий фаол шахсни 
шакллантиришга имкон беради. 
Барча методларни Л.Ф.Бурлачук бўйича тадқиқотчилик ва диагностик методларга 
ажратиш мумкин. Тадқиқотчилик методлари ўз навбатида қуйидаги турларга 
бўлинади: 
1) 
Ноэкспериментал методларга кузатиш, суҳбат, фаолият маҳсулини ўрганиш 
методларини киритиш мумкин.
2) 
Экспериментал методлар тадқиқ қлинаётган омилларни ўрганиш учун 
мақсадга қаратилган шароитларни яратишга асосланади ва тадқиқотчининг 
синалувчи фаолиятига фаол тарзда аралашиш имкониятини беради. Ушбу метод 
негизида психологияда анъанавий бўлган кўп сонли лаборатория ва табиий 
эксперимент методлари яратилади.
Психодиагностик методнинг асосий хусусияти унинг ўлчаш-текшириш 
характерда эканлигида бўлиб, шу туфайли ўрганилаётган ҳолатни миқдорий 
ҳамда сифатий тавсифлашга эришилади. Л.Ф.Бурлачук фикрига кўра, 
психодиагностик методларни уч хил ёндашув асосида таснифлаш мумкин. 
1. 
Объектив ёндашув - диагностика фаолиятни бажариш самарадорлигига 
қараб амалга оширилади.
2. 
Субъектив ёндашув – синалувчининг ўзи ҳақида берган маълумотлари ўз-
ўзини тавсифлаш ва баҳолаш асосида диагностика қилинади.
3. 
Проектив ёндашув – ташқи жиҳатдан нейтрал, ноаниқ стимул билан ўзаро 
таъсирни таҳлил қилиш асосида диагностика қилинади. 
Психодиагностик методикалар қўлланилишидан олдин юқори сифат ва 
самарадорлигини кўрсатувчи мезонлар асосида текширувдан ўтказилиши лозим. 
Психодиагностик методикаларни баҳолашнинг асосий мезонлари сифатида 
ишончлилик ва валидлик олиниши мумкин.
Валидлик – методика ёрдамида олинган маълумотларнинг методиканинг нимани 
аниқлашга қаратилганлиги, яъни методика моҳияти билан мослиги. 
Ишончлилик – психодиагностик методиканинг сифати бўлиб, натижалар 
барқарорлиги ва такрорланишини кўрсатувчи мезон. 
Шахсни ўрганиш тестларини конструкциялаш ўзида психометрик асосий 
талабларга жавоб берувчи ўлчаш воситаларининг яратиш жараёнини талаб этади.. 
Ҳар қандай тест ишончли, валидли ва стандартлаштирилган бўлиши керак.
Диагностик методларни қўллаш хуқуқи маълум малакага эга бўлган 
мутахассисларга берилган. Ҳозирда эса имкони бор киши улардан 
фойдаланмоқда. Америкалик психологлар фикрига кўра, методикаларга эга 
бўлиши учун мутахассис психолог ёки унинг тўғри қўлланилишини ўз 
масъулиятига олган кишиларнинг имзоси бўлган тақдирдагина фойдаланишлари 
мумкин.
Психодиагностика методларига қуйидагилар киради: 
1.Кузатиш 
2.суҳбат 
3.тест-сўров 
4.Проектив 

---