Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Фойдаланилган адабиётлар 
1. Аҳмад 
Зёуддин 
Ал-Кумушхонавий. 
Жомиъ 
ул-мутун. 
– 
Т.: 
“Мовароуннаҳр”, 2000. - 313 б. – 32-бет.
2. 
Абдулқодир Абдур Раҳим. Эътиқод дурдоналари. Масъул муҳаррир / 
Жалолиддин Ҳамроқулов. – Т.: “Sharq”, 2016. – 480 б. – 40 б
3. Платонов К.К. Психология религии. М., 1967. с. 94 
4. Х.Алимов. Дин психологияси. Т.:2019.-70б 
5. Ўзбекистонда Дин психологиясининг илмий-назарий ва амалий 
масалалари/ Илмий тўплам.-.Т, 2019.-308 б 
 
 
 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
411 
 
BOLA SHAXSIDA SALBIY O’ZGARISHLARNI KELTIRIB CHIQARUVCHI 
TASHQI TA’SIRLARNING PSIXOLOGIK-PEDAGOGIK ASOSLARI 
 
Bahriddinova Mahbuba Asatullayevna 
Navoiy viloyati Karmana tumani 17-maktab 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada bolalar tarbiyasidagi muhim jihatlar, aksariyat 
ota-onalar bola tarbiyasida yo’l qo’yayotgan kamchiliklar, bolaning shaxs bo’lib 
shakllanishidagi muhim jihatlar ochib berilgan. 
Kalit so’zlar: bola tabiati, yolg’on gapirmaslik, e’tiborsizlik, axloq me’yorlari, 
tushuna olish. 
Ko’pincha e’tirozlarga sabab bo’ladigan ota-onaning bolaga vaqt ajrata olmasligi 
tufayli biz bolada uning kamchiliklari yuzaga chiqqanda e’tibor qaratamiz. Biz 
farzandlarimizni tarbiya qilishga qancha harakat qilmaylik, baribir ular o’zimizga 
o’xshashadi. Boshqa tarafdan, biz kattalar o’z ustimizda ishlab, qayta tarbiyalash bilan 
shug’ullanib, odamlarning eng yaxshisiga o’xshashga harakat qilishimiz zarur. 
Rasululloh sollallahi alayhi vasallamning siyratlaridan u zot bolalar bilan yaratganning 
ularga bo’lgan muhabbati haqida ko’p suhbatlashganlari borasida bir qancha misollarni 
ko’rishimiz mumkin. Kichik yoshdagi bolalar qo’rquv va nafrat tushunchalarini butkul 
boshqacha qabul qiladilar. Ularning boy fantaziyalari hamma narsani bo’rttirib 
yuboradi. Shuning uchun payg’ambar alayhissalom kichkina bolalar bilan faqat uning 
muhabbati va rahmati haqida gaplashardilar, keyinchalik bolalar ulg’ayib qabul 
qilayotgan ma’lumotlari va harakatlarini tanqidiy baholashni o’rganganlaridan so’ng 
Rasululloh sollallahi alayhi vasallam ularga boshqacha nasihat qilar edilar. Bundan 
ko’rinib turibdiki, farzandlarimiz katta bo’lishgach, ollohga maqbul bo’lmagan amallar, 
uning qahriga duchor bo’lmaslik uchun nimalarni chetlab o’tish kerakligi haqida 
suhbatlashishimiz mumkin ekan. Hadisi sharifda shunday marhamat qilinadi “Har bir 
tug’ilgan bola faqat fitrat ya’ni sof tabiat ila tug’iladi. Bas, ota-onasi uni yahudiy va 
nasroniy yoki majusiy qiladi”. Mazkur hadisdan ko’rinib turibdiki har bir bola qalbiga 
ollohga nisbatan muhabbat joylangan va u yolg’iz yaratganning o’zigagina suyanishga 
o’rgangan. Ota-onalarning vazifasi-bolalardagi bu holatni saqlash mazkur xislatni 
tarbiyalab katta qilish va mustahkamlshdir. Xo’sh, buni qanday amalga oshirish 
mumkin? Birinchi navbatda bizda mavjud bo’lgan barcha yaxshi narsalarni olloh bilan 
bog’lashimiz lozim. Farzandingizga sovg’a yoki shirinlik ulashayotganingizda doim shu 
kabi so’zlarni aytishingiz kerak: “Olloh seni bunchalar yaxshi ko’rmasa! U o’ta saxiy 
zot!”. Ammo bunday so’zlarni nafaqat yangi narsa olganda balki kundalik hayotda tez-
tez takrorlab turish kerak. “Olloh bizni juda yaxshi ko’radi, u biZga sayr uchun o’ta 
yoqimli ob-havo berdi, olloh sevuvchi, u barchamizni bir joyga yig’di, olloh seni yaxshi 
ko’radi, qara senda qancha kiyimlar, o’yinchoqlar, kitoblar, bilim, o’rtoqlar bor, axir bu 
hammaga ham nasib etmaganku!”,”Olloh seni juda yaxshi ko’radida u senga bugun 
ko’plab qiziqarli mashg’ulotlarni ato etdi“ va hokazo.Kun davomida siz o’zingiz 
ko’raverib o’rganib ketgan, unchalik e’tibor bermaydigan ne’matlarga imkon qadar 
ko’proq ahamiyat berishga harakat qiling! Doim ega bo’lgan narsalarimizga shukr 
qilishimiz, bolaga nima uchun olloh bizni boy va kambag’al holatimizda ham yaxshi 

---