Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
410 
Давлат рахбаримизнинг ушбу сўзлари хам юқорида таъкидлаб ўтилган 
фикрларимиз исботидир.
Социал психологлар М.Аргайл ва Б.Бейт Халламининг фикрича, ота-
оналарнинг диний установкалари янги авлод диндорлиги шаклланишининг мухим 
омилидир. Ўрганилиш натижасида маълум бўладики, ота-оналарнинг фарзанд 
эътиқодига таъсири, кейинчалик айнан уларнинг динини ўзларида сақлаб 
қоладилар. Олимларнинг таъкидлашларига кўра, оиланинг болага кўрсатадиган 
эътиқод борасидаги таъсири, бола муносабатга киришган бошқа микромуҳит 
омиллари яъни, мактаб, дўстлари, ён-атрофидаги инсонлар, оммавий ахбарот 
воситаларига қарама-қарши эмас, балки улар билан биргаликда уйғунлашади. 
“Кичик ёшдаги болалар ота-оналари нимани ўргатса, ўша нарсага нисбатан 
ишонувчан бўлади. Бу холатни болаларда шахсий хаётий тажриба ва билимнинг 
деярли йўқлиги билан изохлаш мумкин. Уларнинг фаолиятида тақлид қилиш 
хосдир. Тақлид қилиш ташқи тақлиддан ички, ихтиёрсиз тақлиддан ихтиёрий 
тақлидга ўзгариб, мураккаб йўлни босиб ўтади Улар учун тақлид қилиш ҳосдир. 
Тақлид қилиш ташқи тақлиддан ички, ихтиёрсиз тақлиддан ихтиёрий тақлидга 
ўзгариб, мураккаб йўлни босиб ўтади”. (Қ.М.Калашников. Молодое поколение 
религия.-С.148.)
Инсонда оилавий муносабатлар жараёнида диний эътиқоднинг пайдо 
бўлишини биринчи бўлиб Ж.Фловлер ўрганган. У болада диний эътиқоднинг 
шаклланишини қуйидаги босқичларга ажратган: 
1-Босқич: интуитив-проектив, 3-7 ёшларга тўғри келади
2-Босқич:мифик ва тўғридан-тўғри,7-12 ёшларга тўғри келади. Хар бир ходисани 
тўғридан-тўғри идрок қилиш; 
3-Босқич:синтетик-конвенционал, ўсмирлик даврига тўғри келади. 
4-Босқич:индивидуал-рефлексив, инсон ўзи мустақилликка қадам қўйган даврга 
тўғри елади. Эътиқодини мустақил шакллантиришга харакат қилинади. 
5-Босқич: бу даврда инсон диний амаллар бўйича хаётини давом эттиради. 
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, бугунги жадал ривожланиб бораётган 
замонда, бола психологияси ўта мураккаб масала бўлиб, ота-онадан фарзанд 
тарбиясида нафақат психологик саводхонлик шунингдек диний саводхонликни 
хам талаб этмоқда.