Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
171 
шу пайтда ўсмир шахсида ҳам ота - она ва яқинлари уни тушунмаслиги ва 
аксинча унга нисбатан қаттиққўллиги натижасида агрессив хатти - ҳаракатлар, 
ўсмир хулқида оғишлар намоён бўишини кўзатишимиз мумкин. 
Демак, ўсмирнинг агрессив хулқи шаклланишида асосан ота - она таъсири 
кўзатилади ва оила тарбиясидаги қуйидаги омиллар катта рол ўйнайди: 
- ўсмир ҳаракатидан қониқмаган ота - она реакцияси; 
- ўсмирлар ва ота - оналар ўртасида муносабатнинг характери; 
- ака - ука, опа - сингиллар ўртасидаги муносабатлар характери; 
- ота ёки она ёки икковлари билан бўлган ёмон муносбат. 
Шунингдек, ўсмир ота - оналарнинг қўллаб - қувватламаслиги ва уларнинг 
қизиқишларига бепарволигини сезса, қуйидаги вазиятлар юзага келиши мумкин: 
- жиноятчилик фаолиятига кириб кетиш; 
- бошқа ўсмирларга қарши чиқиш; 
- ўз ота - онасига нисбатан ўзларини агрессив ҳолда тўти
ш
и мумкин. 
Ўсмир хулқидаги оғишлар асосини аввало оила муҳити ташкил қилиши ва 
оиладаги ўзаро бир - бирини психологик томондан тушунмаслиги натижасидир. 
Ўсмирлик кескин ўзгаришлар даврилигини ҳисобга олган ҳолда, уларга алоҳида 
эътиборни қаратиш мақсадга мувофиқдир. Акс ҳолда эса, юқоридаги салбий 
хусусиятлар ўсмир характерини, унинг хатти - ҳаракатини тубдан ўзгартириб 
юборади. 
Хулоса қилиб айтганда, тарбияда энг муҳим восита бу меҳр ва ширинсўзлик 
билан тарбиялашдир. Бу икки восита бир бўлиб, болани шакллантиради. Шу 
жумладан, таълимни ҳам ғазаб ва жазолаш билан амалга оширмаган маъқул. Зеро, 
зўрлаб берилган таълим бола хотирасидан тезда ўчиб кетади. Оқибатда унинг шу 
соҳага нисбатан қизиқиши сўниши мумкин. Бундан кўринадики, таълимнинг 
аввали ҳам яхши тарбиядан бошланади. 
Яна шу нарсани таъкидлаб ўтиш жоизки, ота-она, яқинлари томонидан 
меъҳр-эътиборни етарли даражада, ўз вақтида берилиш бола шахсдаги барча 
ижобий ҳислатларни шакллантиради. Ҳар хил тобелик ҳолатларини (интернетга, 
видео ўйинларга, қарама-қарши жинс вакиллларига тобелик) олдини олади.