Bog’lanish kuchlari

§. Elementar zarrachalar

Elementar zarrachalar - o’zlari bo’linmaydigan boshlang’ich zarrachalardir. Jismlar asosan shu zarrachalar to’plamidan hosil bo’ladi. Bu albatta shartli tushuncha, chunki XIX asr boshlarida jismlarni tashkil etuvchi eng kichik elementar zarracha atom deb hisoblanar edi

Kuchli o’zaro ta’sir. Bunday o’zaro ta’sirlashuv yadro nuklonlari orasida mavjud bo’ladi, ularni o’zaro bog’laydi. Zarralarni o’zaro ta’siri ta’sir doimiysi deb ataluvchi kattalik bilan xarakterlanadi. Bu o’lchamsiz kattalikdir. Bundan tashqari, zarrachalar ta’sir sferasining radiusi bilan ham xarakterlanadi. Kuchli o’zaro ta’sirda o’zaro ta’sir doimiysi 1 ga va o’zaro ta’sir vaqti 10^-23 s ga tengdir.
Elektromagnetik o’zaro ta’sirda ta’sir sferasining radiusi cheklanmagan, ta’sir doimiysi esa 10^-2 atrofida bo’ladi.

Kuchsiz o’zaro ta’sir ham kuchli o’zaro ta’sir kabi, yaqin masofada ta’sir qiladi. Ta’sir konstantasi juda kichik 10^-14 , o’zaro ta’sir vaqti esa 10^-9 s atrofida bo’ladi. Bu ta’sirlashuv  - yemirilishda, elementar zarrachalarning yemirilishida, neytrino bilan moddalar orasida bo’ladigan ta’sirlashuvlarda kuzatiladi.

Gravitatsiyaviy o’zaro ta’sirning ham ta’sir radiusi cheklanmagan . O’zaro ta’sir konstantasi bo’lsa, nihoyatda kichik 10^-39 va ta’sir vaqti esa juda katta 10^-9 sek. bo’ladi. Bu ta’sir universal bo’lsa ham, mikrozarrachalarning o’zaro ta’sirida, qiymati juda kichik bo’lgani uchun e’tiborga olinmaydi.