Bogʻdorchilik


(1-jadval). O‘zbekiston Respublikasida tokzorlar maydoni



Download 7,75 Mb.
bet4/8
Sana01.06.2022
Hajmi7,75 Mb.
#628945
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Bog

(1-jadval).
O‘zbekiston Respublikasida tokzorlar maydoni,
hosildorligi va yalpi hosili haqida (barcha toifadagi xo‘jaliklar)
2001-yilgacha bo‘lgan ma’lumot.

Viloyatlar

Tokzorlar maydoni
(ming ga)

Hosildorlik

Yalpi
hosil
(ming t)

Jami

Hosilga
kirgani

(s/ga)

Qoraqalpog‘iston
Respublikasi

0,4

0,8

47,3

1,4

Andijon

5,1

3,6

51,0

16.7

Buxoro

8,8

7,9

77,1

61,2

Jizzax

5,8

4,7

22,3

10,5

Qashqadarvo

10,6

8,5

52,6

44,5

Navoiy

5,7

4,8

47,5

22,6

Namangan

12,7

10,9

52,8

57,4

Samarqand

31,9

27,1

69,2

187,5

Sirdaryo

1,6

1,1

35,5

3,8

Surxandaryo

16,4

12,6

64,2

81,0

Toshkent

13,4

10,8

87,4

94,4

Farg’ona

5,9

5,2

56,5

29,6

Xorazm

1,7

1,3

85,7

11,2

Respublika bo’yicha

120,0

98,8

63,1

623,8

Tokchilikning ahvoli va uni rivojlantirish
istiqbollari
Tok tuplari eng qadimgi gulli o‘simliklar turiga kiradi. Uning ajdodlari quyosh tushib turadigan ochiq joylarda o‘sgan buta holidagi, tabiatan yorug‘sevar o‘simlik bolgan. Keyin ular yorug‘lik uchun kurashda chirmashib o‘sadigan shaklga kirib o‘rmon sharoitida yashashga moslashgan. Tok avlodining vakillari dastlab yer shari ning iqlimi bir vaqtlar issiq bo‘lgan. Arktika zonasida o‘sgan. Muzlik davrida Arktika zonasidagi toklarning bir qismi nobud bo‘lgan. Bir qismi esa janubga siljigan. Shimoliy Amerika va Sharqiy Osiyoda uning qadimgi turlari hozirgacha saqlanib qolgan. janubiy Yevropada uchlamchi davrning oxirgi erasida yoki bundan ancha oldin paydo bo‘lgan, uzoq muddat davomida sun’iy tanlash natijasida saqlanib qolgan. Markaziy Osiyoda tok tuplari Aleksandr Makedonskiy yurish boshlashidan ancha oldin ekilgan. Greklar Markaziy Osiyoni bosib olish davrida (yangi eraning birinchi asri) bu yerda tokchilik va vinochilik rivojlangan edi, bunda farg‘ona vodiysi alohida o‘ringa ega edi. Chunki bu yerda yirik feodallarning katta-katta tokzorlari bo‘lib, ular vino tayyorlab uni 20 yillab saqlashgan. Arab hukmronlari (VII–VIII asrlar) xalqaro aloqani kengaytirgani bois Markaziy Osiyoga Arabiston, hindiston, Eron va boshqa mamlakatlardan tok tuplarining yangi serhosil va chidamli navlari keltirila boshlandi.
Tok Markaziy Osiyoning barcha sug‘oriladigan viloyatlarida, shu jumladan Toshkent, farg‘ona, Samarqand viloyatlarida, Zarafshon vodiysida, Qashqadaryoda, Amudaryoning o‘ng va chap sohillarida ko‘p ekilgan. Tokchilik sanoat miqyosida esa mayiz va shinni faqat qo‘shni sharq mamlakatlari bilan savdo mahsuloti bo‘libgina qol may, balki Volga bo‘yi mamlakatlariga ham olib boriladi. Ekiladigan tok navlarining xilma-xilligi, tokni parvarish qilishning ancha murakkab tizimi bu davrda tokchilikni rivojlantirish yuqori darajada ekanligini ko‘rsatadi. Masalan, bir tup tokka bir necha nav tok ulanganligi, shingillar alohida yoqimli, mazali bo‘lishi uchun tup va novdalarga har xil eritmalar yuborilganligi va hokazolar haqida ma’lumotlar bor.
Mo‘g‘illarning Markaziy Osiyoga hujumi (VIII asr) natijasida bosib olingan yerlar xarobaga aylandi, bu esa qishloq xo‘jaligi barcha tarmoqlarining inqirozga uchrashiga sabab bo‘ldi. Lekin I asrda tokchilik qayta tiklandi. Keyingi asrlarda Markaziy Osiyodagi feodal davlatda (Xorazm, Buxoro, Qo‘qon xonliklari) musulmon dinining talabiga muvofiq vino ichish man qilingan edi. Shuning uchun tokning mayiz qiladigan va kishmish naviari ekilgan. Tokzorlardagi vino uchun ishlatiladigan toklar olib tashlanib, ular boshqalari bilan almashtirildi. Bu maqsad uchun ishlatiladigan toklarning qimmatbaho navlari (Baxtiyoriy, Obaki, Vasarga va boshqalar) saqlanib qolingan. Vinochilik cheklangan miqdorda mav jud edi.
Markaziy Osiyo chor Rossiyasi tomonidan istilo etilgach yangi uzum va mayiz Rossiyaning markaziy bozorlariga olib borila boshlandi. Vinochilik tez sur’atlar bilan rivojlandi (Sh.Temurov, 2002).
Markaziy Osiyoda, shu jumladan, O‘zbekistonda tokning Qrim, Moldaviya, Kavkazorti va boshqa joylardan keltirilgan Yevropa vinobop navlari o‘stirila boshlandi.
Uzumchilikni rivojlantirishda Rossiya bog‘dorchilik jamiyati Turkiston bo‘limining tashkil qilinishi ijobiy rol o‘ynadi. Bu bo‘lim keyinchalik qishloq xo‘jaligining Turkiston jamiyatiga aylantirildi. Bu jamiyat tokni ko‘paytirish uchun tokning eng yaxshi navlarini tavsiya qilib, ularni boshqa rayonlardan keltirishning yo‘llarini tashkil etdi.


Download 7,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish