Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

Tuproqning namligi. Tuproq yoqqan yog‘in-sochin va sug‘orish hisobidan namga to‘yinadi. R.R.Shreder nomli insti-tut kuzatishlariga­ ko‘ra, yil bo‘yi yoqqan yog‘inning taxminan 69,2 foizi bog‘ qator oralariga tushadi. Hatto oktabr, noyabr oylarida daraxt barglari siyraklashib­ qolganiga qaramay at-mosferadan yoqqan yog‘inning 11,1 foizdan 55,5 foizgachasini­ daraxt shox-shabbalari olib qoladi. O‘suv davrida barglari qa-lin joylashgan daraxtlar yoqqan yog‘inning yanada ko‘proq qis-mini shox-shabba tagiga o‘tkazmay o‘zida olib qoladi. Yilning qurg‘oqchilik davrida yoqqan ozgina yomg‘ir tuproq qatlamiga­ o‘tmay, balki daraxt barglari va tuproq yuzasida bug‘lanib ket-adi. Bahorda yoqqan yomg‘irning ham anchagina qismi daraxt

91

shox-shabbasida ushlanib qoladi va bug‘lanib ketadi­. Yoqqan yomg‘ir tuproq namini oshiradi. Bog‘ tuprog‘ining namligiga qarab (sug‘orilmasdan) to‘rt davrga bo‘linadi: birinchi davr

– ho‘l, tuproqning 100 sm li qatlamidagi o‘rtacha namligi tu-proqning absolyut quruq vazniga nisbatan 19,7–21,2 foizni tashkil etadi (yanvardan aprel oxirigacha). Ikkinchi davr – tuproq quriy boshlaydi (aprel oxiridan iyulning ikkinchi o‘n kunligigacha) va tuproqning namligi 18,3–12,6 foiz bo‘ladi. Uchinchi davr – qurg‘oqchilik (iyulning ikkinchi o‘n kunligi-dan noyabrning ikkinchi o‘n kunligigacha) davrida tuproqning namligi 9,0–9,6 foiz bo‘ladi. To‘rtinchi davr – tuproqning nami osha boshlab 10,9– 17,2 foizga yetadi (noyabr–dekabr).­ Ay-rim yillarda, yog‘ingarchilik miqdori va muddatlariga qarab bu raqamlar o‘zgarishi mumkin (A. Ribakov, S. Ostrouxova, 1981).

Iyul, avgust, sentabrda tuproqning namligi 7,9–9,5 foizga-cha kamayib, eng past darajaga (6,5 foizga – ikki karra gigros-kopiklikka) yetadi. Bu vaqtda meva daraxtlari, ayniqsa suvtalab bo‘ladi.