Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

Nazorat savollari:

1. 
   Tok tuplari nima uchun oziqlantiriladi?
   

2. 
   O‘g‘itlarning qanday turlarini bilasiz?
   

3. 
   Yosh tokzorlarni o‘g‘itlash tizimini izohlab bering.
   

4. 
   O‘g‘itlash tizimi deganda nimani tushunasiz?
   

5. 
   Sug‘orish tizimi va usullari to‘g‘risida tushuncha bering.
   

160

11. HOSILNI YIG‘IB OLISH, MEVA VA UZUMLARNI QAYTA ISHLASH (2 soat)


Mevalarni yig‘ib olish. Mevalarni to‘kilib nobud bo‘li­ shidan saqlash va yuqori sifatli mahsulot olish maqsadida ularni bir martaning o‘zida terib olmasdan, balki navlarning biologik xususiyatlari va pishishiga qarab 2–3 marta saralab terilsa katta iqtisodiy daromad keltiradi. Mevalar asosan qo‘l bilan teriladi.

Daraxtlarni silkitib mevalarni qoqib olishga hech yo‘l qo‘ymaslik kerak, chunki bu jarayonda hosilning nobud bo‘lishidan tashqari, daraxtning o‘sishi va rivojlanishiga ham zarar yetadi. Shuning uchun mevalarni bandi bilan birga uzib olish kerak. O‘zbekiston sharoitida mevalar quyidagi usullarda teriladi: oldin mevaning osti tomonidan qo‘l bilan ushlab, bosh va o‘rta barmoq bilan meva bandining shoxchaga tutashgan joyi­ ni siqib turib, ikkinchi qo‘l bilan shoxchani mahkam ushlagan-dan keyin, birinchi qo‘l bilan mevani ozroq yuqoriga ko‘tarib bandi sekin burab uziladi. Bu jarayonda mevaga deyarli zarar yetkazilmaydi.

Mevalarni ikki qo‘llab ham uzish mumkin. O‘rik va shafto-li terishda bir qo‘l bilan shoxchani ushlab, ikkinchi qo‘l bilan mevalar­ teriladi. Shuningdek, mevalarni barmoq uchi bilan tortish yoki bandini mevaga tutashgan joyidan burab uzish ham yaramaydi.

Mevalar savat va chelaklarga yotqizib qo‘yilmasdan yoni bilan tikka qilib qo‘yiladi. Mevalarni quruq havoda va usti-dagi shudringi qurigandan keyin terilsa, ularni saqlanish xu-susiyati ortadi.

Uzum solinadigan idishlar nihoyat darajada toza bo‘lishi shart. Chunki uzumga turli hidlar juda tez o‘tirib qoladi. Shuning uchun idishlar har kuni kechqurun yaxshilab yuvili-shi kerak.

Saralash. Saralash vaqtida mevalarning kasallangan va zararlanganlari­ ajratib olinadi. Meva va uzumlarning bozor

161

iqtisodiyoti­ sharoitida raqobatbardoshligini inobatga olgan holda saralash tavsiya etiladi. Meva va uzumlar ikki jarayonda, ya’ni birinchisi sifatiga va ikkinchisi kattaligiga qarab saralanadi.