Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

Tok kesish qoidalari. Hosil novdalarini kesish uzunligi ularning­ pishganlik darajasi va yo‘g‘onligiga bog‘liq. Pishgan yo‘g‘on navlar uzun, kuchsiz o‘sganlari kalta kesiladi. Zanglar esa bog‘ arra yordamida kesiladi. Meva zvenosini shakllantirish-da bulturgi hosil bergan novdalar olib tashlanib, o‘rinbosar nov-dadan chiqqan ikki novdaning yuqoridagisi hosil novda, past-kisi o‘rinbosar novda sifatida kesiladi. Kuchli o‘suvchi xo‘raki va kishmishbop navlarning tuplarida ikkita hosil novda va bitta o‘rinbosar novda qoldiriladi (Sh. Temurov, 2002).

Tupda yangi zangni shakllantirish yoki eskisini almashti-rish uchun kundadan chiqqan yangi novdalardan foydalaniladi. O‘zbekiston sharoitida tok tuplariga shakl berish va tok ke­ sishda Rizamat Musamuhamedov usuli ham qo‘llaniladi.

Tok tupining o‘sishi va hosil berishini tartibga solishda unda qoldiriladigan kurtaklar soni (kurtaklar nagruzkasi)ning aha-miyati katta. Kurtaklar nagruzkasi bu tok kesish vaqtida tupda

146

(gektarda) qoldiriladigan kurtaklarning umumiy soni hisobla-nadi.