Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

Sho‘rxok yerlarni ko‘chat ekishga tayyorlash. Qora­ qalpog‘iston Respublikasining shimoliy zonasida, Sirdaryo, Bu­ xoro, Markaziy Farg‘ona, Xorazm viloyati tumanlarida sho‘rxok yerlar ko‘plab uchraydi.

Barcha o‘simliklar ma’lum darajada sho‘rlangan yerdagina o‘sa oladi. Mevali daraxtlar tuproq tarkibidagi tuz miqdori ko‘pi bilan 0,1–0,2 foiz yoki eng zararli hisoblangan xlor ioni 0,02–0,03 foizdan ko‘p bo‘lmagan taqdirdagina o‘sib rivojla-nadi.

Sho‘r yuvish ishi og‘ir soz tuproqli yerlarda o‘tkazilgan bo‘lsa ko‘rsatilgan me’yor 15–20 foiz oshiriladi. Tuproqning struktu­ rasi va zichligiga qarab 1 m³ suv ta’sirida 2–9 kg tuz 1,5–2 m chuqurlikka cho‘kadi. Asosiy qismi soz tuproqlarda tashkil top-gan cho‘l sharoitida 1 m³ suv sarflab o‘rta hisobda 3 kg gacha tuproq­ sho‘rini yuvish mumkin: sho‘ri yuvilgan yerlarda yoki sizot suvi sho‘r bo‘lib yuza joylashgan yerlarda yoki tuproqning ustki qavatlarida ortiqcha zararli tuzlarning ko‘payib ketmasligi-ning oldini olish maqsadida birmuncha ishlar qilishga to‘g‘ri ke-ladi. Bog‘ yerlarining meliorativ holatini yaxshilash uchun sho‘r yuvish talab darajasida o‘tkazilishi, almashlab ekish tizimiga rioya qilinishi va bog‘ oralariga fitomeliorativ o‘simliklarni ekish tavsiya etiladi.

Bog‘ atrofida chuqurligi 4–5 m zovurlar doim ishlab turishi, ixota daraxtzorlarini kesib yubormaslik, yer sho‘rlanganida kuz va qish oylarida uni yuvib turish, bog‘larni belgilanganidan or-tiq sug‘ormaslik, yosh bog‘ qator oralarini qora shudgor holatida qoldirmaslik, yosh ko‘chat atroflarini chirindi organik o‘g‘itlar bilan yerdan namni ortiqcha bug‘lanib ketmasligi uchun berki­ tish lozim. Bu jarayon mulchalash deyiladi. Yerni yaxshi ishlab tekislash kabi zarur agrotexnika chora-tadbirlari o‘z vaqtida o‘tkazilib turilishi zarur. Yuqorida ko‘rsatilgan tadbirlarning bajarilmasligi yangi yosh bog‘larning o‘zlashtirilgan yerlari 2–

86

3 yil davomida sho‘r bosib, daraxtlarning o‘sishi va hosil ber-ishiga salbiy ta’sir qiladi.

Yer sho‘rini yuvishdan oldin yerlar yaxshilab tekislangani-dan keyin yerning sho‘rlanish darajasiga qarab 0,1–0,5 gektar-lik chel (bo‘laklar)ga bo‘linadi. Atroflarida 40–50 sm marza-lar olinib suv quya boshlanadi. Har bir chelga qo‘yilgan suv yerning pastki qatlamlariga­ shimilib, 2-chelga oqib chiqmas-dan, yer atrofida qazilgan zovurlarga siljib, oqib chiqishi kerak. Yer sho‘ri yozda yuvilganda sho‘r kamayadi, lekin tezda qayta tiklanadi.