Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

2. MUSTAMLAKACHILIK ZULMIGA QARSHI KURASH
Chor Rusiyasining Turkiston xalqlariga nisbatan yurgizgan mustamlakachilik, ulug' davlatchilik va shovinistik siyosati albatta qonuniy suratda mahalliy aholining o'z milliy ozodligi, erki va insoniy haq-huquqlarini himoya qilish uchun muqaddas jangga otlantiradi. Chorizm tomonidan asoratga solingan, mustamlaka qilingan xalqlar dastlabki kunlardan boshlab o'z mil-liy mustaqilliklari, ozodliklari va erklari uchun kurashib keldilar. E'tibor qiling:

...1. 1856-yilda Sirdaryoda Jonho'ja Nurmuhammad qo'zg'oloni.

2. 
   1868-yilda Samarqand mudofaasi va Buxoro amirligi Buxoro shahri, Shahrisabz bekligidagi harakatlar.
   
3. 
   1870-yilda Mang'ishloq qirg'izlarining isyonlari.
   
4. 
   1871-yilda Eshon Eshmuhammad boshchiligida Sirdaryo viloyatidagi chiqishlar.
   
5. 
   1871-yildagi Farg'onada Yetimxon qo'zg'oloni.
   
6. 
   1872-yildagi Chirchiqdagi isyonlar.
   
7. 
   1872-1876-yildagi Po'latxon boshchiligida Qo'qondagi qo'zg'olon.
   
8. 
   1885-yildagi Darvishxon boshchiligidagi qo'zg'olon.
   
9. 
   1892-yildagi Toshkent qo'zg'oloni.
   
10. 
    1898-yilda Andijondagi Dukchi Eshon qo'zg'oloni.
    
11. 
    1899-yilda Sirdaryo viloyatidagi harakatlar.
    
12. 
    1916-yil Jizzax qo'zg'oloni va boshqalar.
    

Chor Rusiyasi hukumatining o'tkazgan siyosatiga qarshi mil-liy ozodlik kurashlari juda ko'p bo'lgan. Biz yuqorida ular ning ba'zilarinigina sanab o'tdik. 1887-1897-yillar mobaynida Far-g'ona, Samarqand va Sirdaryoda, mustamlakachilar idoralariga qarshi 668 marta hujum bo'lgan. 1897-1917-yillar orasida Turkistonda Rusiya bosqinchilariga qarshi 4922 marta isyon bo'lgan¹. Ana shu qo'zg'olonlar va milliy ozodlik kurashlaridan ba'zilarini eslash joizdir.


Миср угли Крдир. Москвa зулми, II жилд, MCTa^yn, 1972, 537-6ет.