Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V


V ATAN  T A R IX I SAYFI  SAROYI



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet181/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

456

V ATAN  T A R IX I



SAYFI  SAROYI 

(XIV  asr)

Lirik  va  epik  shoir,  noshir  va  tarjimon  Sayfi  Saroyi  XIV  asr 

dunyoviy  adabiyotining  yirik  namoyandalaridan  biri  hisoblanadi. 

Sayfi  Saroyi 

to ‘g ‘risida  bizgacha juda  oz  m a’lumotlar  yetib  kelgan. 

Uning  tarjimaye  holi  to ‘g ‘risida  o ‘zining  yozgan  asarlaridan  b a ’zi 

m a’lumotlami  topish  mumkin.  Jumladan,  Sayfi  Saroyi  bunday  deb 

yozadi:

Q am ishliyurt manim  tuvg'on elimdi,

B ilikg'urbatga kelturg'on  bilimdi.

Kelib о ‘Idim saroyda she V fidoyi,

Saroyning shoiri,  elining gadoyi.

Bu  misralardan  ko‘rinadiki,  Sayfi  Saroyi  «Qamishli  yurt»da 

(bu  Xorazm  viloyatining  hozirgi  Sariqamish  qishlog‘i  deb  taxmin 

qilinadi)  tug‘ilgan,  bilim  olish,  g ‘urbatga  —   musofirlikka  y o ‘l 

tutadi  va  Saroyga1  kelib,  she’r  yozish  bilan  shug‘ullanadi.  Shoir 

taxallusni  ham «Saroy»dan oladi.  Shu bois uni  «Saroyning  shoiri» —  

hukmronlar  saroyida  bo‘lgan  deb  faraz  qilishga  asos  bo‘ladi.  Ammo 

nima  bo ‘lganda  ham  Sayfi  Saroyi  xalqparvar  va  m a’rifatparvar 

b o ‘lib,  elning  gadoyi  sifatida  yashagan.  U  iste’dodli,  qobiliyatli 

shoirlami  maqtagan,  shaklbozlami,  ijod  o ‘g ‘rilarini  esa  tanqid  qilib, 

ulaming  ustidan  kulib  masharalagan.  Yuksak  qobiliyat  sohibi  Saroyi 

fors-tojik,  arab va yana boshqa tillami yaxshi bilgan.

Sayfi  Saroyi  og‘ir  bir  sharoitda  yashab  ijod  etadi.  Muttasil 

davom  etib  turgan  feodal  urushlar,  qirg‘inliklar,  bosqinchiliklar  va 

jabr-zulmning  kuchayishi  ko‘plar  qatori  shoimi  ham  o ‘z  yurtini  tark 

etib,  o ‘zga  yurtlami  makon  etib,  darbadar  yurishga  majbur  etadi. 

Buni  biz  shoiming  hasrat va  nadomat to ‘la  quyidagi  misrlarida  ochiq 

k o ‘ramiz:



О 'sub  tuprog ‘im  uzra nayzalar,  men eldin ayrildim,

Vatandin  benishon о ‘ldim-da,  о ‘zga yurtga evrildim.

Nechun menga fa la k  ja v r  ayladi,  qanday gunohim  bor,

Iloho ayla kam ja w in g ,  man elga sodiq ul2 erdim.

1 Saroy nomi bilan Oltin 0 ‘rdada bir necha shahar bo‘lgan.  Saroyining shulardan qaysi  birida 

bo‘lganligi nom a’lum.

1  t / / - o ‘g‘il.




X bob.  XIV asm ing ikkinchi yarmi -  XV asrda M ovarounnahr va

X urosonda m adaniy hayot

457

Bir  necha  mamlakatlami  kezgan  Sayfi  Saroyi  umrining  so‘nggi 



yillarini  Misrda  o ‘tkazadi.  Bu  erda  Turonzamin  yurtidan  boshpana 

izlab  kelgan  juda  k o ‘plab  kishilar  qatorida  ilm-fan  muhlislari  ham 

bo‘lganlar.  Ular  o ‘rtasida  turkiy  tillarga  qiziqish  kuchayadi,  bu 

tillarda  ilmiy-tadqiqot  ishlari,  lug‘atlar  va  tarjima  asarlari  yaratiladi. 

Shular  qatorida  Sayfi  Saroyi  ham  hijriy  793-yilda  (1390/91)  atoqli 

fors-tojik  adibi  Shayx  Sa’diyning  «Guliston»  asarini  o ‘zbek  tiliga 

tarjima qiladi.  Bu tarjima asari  «Gulistoni bit-turkiy»  deb nomlanadi.

Sayfi  Saroyi  hijriy  796-yilda  (1394)  «Suhayl  va  Guldursin» 

dostonini  yozadi.  Shoiming  qachon  vafot  etganligi  m a’lum  emas. 

Sayfi  Saroyini  XIV  asming  oxirlarida  dunyodan  o ‘tgan  deb  taxmin 

qiladilar.

Sayfi  Saroyining  ijod  durdonalaridan  bizgacha  yetib  kelgan 

birgina  «Suhayl  va  Guldursin»  dostonining  o ‘ziyoq  shoiming 

buyuk  san’atkor  bo‘lganligidan  dalolat  beradi.  Bu  dostonda  sevgi 

va  sadoqat,  mardlik  va jasorat  bosh  mavzudir.  Dostonda  Sohibqiron 

Amir  Temur  bilan  T o‘xtamish  o ‘rtasidagi  tarixiy  jang  voqealari 

hikoya  qilinadi.  Bu  jangda  To‘xtamish  yengiladi,  ko‘p  askarlar, 

shu  jumladan,  T o‘xtamishning  o ‘zi  va  o ‘g‘li  Suhayl  asir  olinadi. 

Temuming  qizi  Guldursin  juda  bahodir  va  go‘zal  yigit  Suhaylni 

sevib  qoladi.  Zindonga  tushib  uni  qutqaradi.  Sevishganlar  sahroga 

qochadilar.  Ochlik  va  suvsizlik,  sahroda  ulami  toliqtiradi.  Guldursin 

holdan  toyib  yiqiladi.  Suhayl  suv  va  yegulik  izlab  uzoq  qishloqqa 

ketadi.  Qaytib  kelsa  Guldursin  hayotdan  ko‘z  yumgan  bo‘ladi.  Bu 

fojeani ko‘rgan  Suhayl:



Menga yaxshi bukun yor bilan о 'Imak,

N a lozim g  'am bilan dunyoda qolmak,

deydi  va  o ‘zining  ko‘kragiga  pichoq  sanchib,  sevgilisi jasadi  ustida 

jon beradi.


Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish