Bob. Iqtisodiyotning siklliligi va makroiqtisodiy beqarorlik

Uchinchidan
, 
moliyaviy-iqtisodiy inqirozning har qaysi davlatdagi 
miqyosi, ko‘lami va oqibatlari qanday bo‘lishi ko‘p jihatdan bir qancha 
omillardan kelib chiqadi. YA'ni, bu avvalo, ana shu davlatning moliya-
valyuta tizimi nechog‘liq mustahkam ekaniga, milliy kredit institutlarining 
qay darajada kapitallashuvi va likvidligi (to‘lov imkoniga), ularning chet el va 
korporativ bank tuzilmalariga qanchalik qaram ekaniga, shuningdek, oltin-
valyuta zaxirasining hajmi, xorijiy kreditlarni qaytarish qobiliyati va 
1
Жумаев Н.Х. Жаҳон молиявий инқирози: моҳияти, сабаблари ва унинг Ўзбекистонга таъсири (Элекрон 
маъруза матни).- ТДИУ. - Т, 2009.

---

412 
pirovard natijada – mamlakat iqtisodiyotining barqarorlik, diversifikatsiya 
va raqobatga bardoshlik darajasiga bog‘liq»
1
.

XX asrning oxirlarida boshlangan va hozirgacha davom etib kelayotgan 

bozorlarning globallashuvi, kapitallar xalqaro harakatining erkinlashtirilishi 
natijasida AQSH bozorlarida vujudga kelgan inqiroz dunyoning boshqa 
mamlakatlariga ham keng yoyildi. AQSH banklari va ipoteka agentliklarining 
qimmatli qog‘ozlariga qo‘yilma qilingan xorijiy investorlar moliyaviy holatiga 
jiddiy ta'sir ko‘rsatdi. Bu o‘z navbatida dunyo mamlakatlari iqtisodiyotiga ham o‘z 
ta'sirini o‘tkazdi. AQSH moliya bozorlaridagi inqiroz jahonning yirik fond 
bozorlaridagi kon'yunkturaga ta'sir qildi va bu o‘z navbatida mazkur bozorlardagi 
fond indekslarida (S&P, Dow-Jones, Nasdaq, FTSE, CAC, DAX, Nikkei, Hang 
Seng, Shanhai composite, RTS, MMVB va b.) o‘z aksini topdi. Global moliyaviy 
bozorning asosiy tarkibi va jahonning asosiy moliyaviy markazlari hisoblangan 
yirik fond bozorlarini o‘z ichiga oluvchi mamlakatlar iqtisodiyotiga jiddiy ta'sir 
ko‘rsatdi. Xususan, rivojlangan mamlakatlar YAIMning o‘sish sur'atlari keyingi 
yillarda ahamiyatli darajada pasayib ketdi (19.3-diagramma).