Bob. Hozirgi zamon o’qituvchisi kompetentligi masalasi – pedagogik muammo sifatida

– didaktik tashxis bunda o’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarni 

---

 

 

 

64

egallaganlik darajasi; 

–  ruhiy-pedagogik  tashxisda  esa  ta’lim  jarayoni  sub’ekti  bo’lgan 

o’quvchining ehtiyoji, shaxsiy xususiyati va o’zini tuta bilishi o’rganiladi;  

–  ijtimoiy-pedagogik  tashxisda  o’quvchining  tarbiyasiga  ta’sir  etuvchi 

oiladagi, maktabdagi, maktabdan tashqaridagi muhit o’rganiladi;  

–  boshqarish  bo’yicha  tashxisda  maktabda  va  sinfda  o’quv-tarbiya 

jarayonining tashkil etilishi, pedagogik jamoaning  malakasi, metodik xizmat  va 

texnika  vositalarining  mavjudligi  (jumladan  fan  xonasining  jihozlanishi) 

o’rganiladi.  

Tashxislar  ishonarli  va  to’laqonli  bo’lishi  uchun  ular  quyidagi  talablarga 

javob berishi kerak: 

– tashxislash  ishiga  ta’limning  barcha  ishtirokchilari  (ota-onalar,  fan 

o’qituvchilari, sinfdoshlar) jalb etilishi kerak;  

– tashxislashni iloji boricha turli usullar-so’rovnoma, suhbat, kuzatish, test, 

o’z-o’zini tashxislash orqali o’tkazish lozim;  

– qayta  aloqa  bo’lishi  va  baholash  jarayoni  doimiy  ravishda  muhokama 

qilinishi kerak;  

– shaxsiy  xarakterlari  hisobga  olinishi  kerak.  Bunda  o’tkazilgan  tashxis 

natijasi  oldingisi  bilan  solishtirilishi  va  ijobiy(salbiy)  o’zgarishlar  e’tirof 

etilmog’i lozim;  

– tizimlilik, tashxislash butun o’quv yilini qamrab olishi kerak;  

– barcha  o’quvchilar,  ularning  ota-onalari,  mutaxassislar  va  boshqalarga 

o’quvchilar  nimalarni  bilishi,  qanday  ko’nikma  va  malakalarga  ega  bo’lishi 

oshkor bo’lishi kerak.  

– boshlang’ich tashxisni o’quv predmeti yangidan boshlanadigan sinflarda 

o’quv yilining birinchi yarmida, so’ngra har chorak oxirida o’tkazish  maqsadga 

muvofiq. Qolgan sinflarda har chorakda o’tkaziladi;  

– o’quvchilarning 

ta’limga 

bo’lgan  ehtiyojini 

o’rganish 

usullari. 

Usullardan  biri  bu  kuzatishdir.  Kuzatish  ishlari  darsda  va  darsdan  tashqari 

paytlarda  ham  o’tkazilishi  kerak.  Bunda  qaysi  mavzudagi  kitoblarni  ko’proq 

---

 

 

 

65

o’qishi, qanday to’garakka qatnashi, sayohatga chiqqanida, muzeyga borganida, 

ko’rgazmalarda bo’lganida o’zini tutishi ham hisobga olinadi;  

– o’quvchining  qiziqishi  va  ma’qul  ko’radigan  faoliyati  bilan  birgalikda 

tayanch  kompetensiyalar  tarkibiga  kiruvchi  bilim,  ko’nikmalarga  bo’lgan 

ehtiyojlarini  kuzatish jarayonida aniqlash  kerak.  Masalan,  axborot bilan  ishlash 

kompetensiyaga  ehtiyoji  bor  o’quvchi  fizika  bo’yicha  qo’shimcha  axborotlarni 

qayerdan  olish  mumkinligini  so’raydi.  Tajriba-namoyishlarini  kuzatishga 

qiziqadi. Uy vazifasi sifatida tajriba o’tkazishni tanlab oladi.