Bob. Hozirgi zamon o’qituvchisi kompetentligi masalasi – pedagogik muammo sifatida

Amalda  qo’llash:  Gaplar  tuzish.  Masalan:  Keksalarning  nuroniy 

chehrasidan xonadonlar yorishganday bo’ladi. 

Akademik  litseylarning  1-bosqich  o’quvchilari  uchun  yozilgan  "Hozirgi 

o’zbek  adabiy  tili"  darsligining  10-darsi  ham  omonim,  sinonimlar  hamda 

ularning uslubiy xususiyatlarini o’rganishga qaratiladi. Bu darsda berilgan 127-

mashqda  askiya  matni  beriladi.  Askiya  matnini  o’rganish  orqali  o’kuvchilarda 

omonim  so’zlardan  o’rinli,  foydalanib,  so’z  o’yinlari  hosil  qilish,  kreativ 

tafakkurni  rivojlantirish,  kreativ  kopmetensiyani  shakllantirish  maqsad  qilib 

olinadi. 

Sotsiolingvistik 

kopmetensiya 

o’quvchining 

jamiyat 

tarixiy 

taraqqiyotidagi o’zgarishlarning tilda aks etishini sotsial omil(tilning jamiyatga, 

jamiyatning  tilga  tahsiri)larning  tilga  ta’sirini,  tinglovchining  yoshi,  jinsi, 

madaniyat  darajasini  e’tiborga  olgan  holda  muloqot  qilishiga  doir  bilim, 

ko’nikma va malakalaridir. 

5-sinf,  1-chorak,  1-dars  "Til  —  ijtimoiy  hodisa"  mavzuiga  oid  2-

topshirig’ini  bajarish jarayonida o’quvchining sotsiolingvistik kopmetensiyasini 

quyidagicha  shakllantirish  mumkin.  Ushbu  mavzuga  doir  quyidagi,  ya’ni  "Yer 

yuzidagi tillar va har bir tilning rivoji, o’zbek tilining mavqei haqida, ya’ni "Yer 

yuzida  tillar  ko’p.  Olimlarning  hisob-kitobiga  ko’ra  ular  3000  dan  ortiq. 

Masalan:  ingliz,  rus,  nemis,  arab,  fors,  koreys  va  boshqa  tillar.  Tillarning 

barchasi  insonlar  o’rtasidagi  aloqa-aralashuvni  ta’minlash  vazifasini  bajaradi. 

Har  bir  til  asrlar  davomida  rivojlanib,  boyib  boradi.  Mustaqillikka 

erishganimizdan  keyin  o’zbek  tilining  ijtimoiy  vazifalari  yanada  kengaydi..." 

mazmunidagi  matn  berilgan.  Matn  mazmunidan  kelib  chiqib  o’qituvchi  darsda 

hamkorlikda  ishlash  texnologiyasining  kichik  guruhlarda  ishlash  usuli  asosida 

o’quvchilar  diqqatiga  "Nima  uchun  Rossiyada  yoki  Amerikada  o’zbek  tilida 

gaplashilmaydi?",  "Nega  ingliz,  rus,  nemis  tillarini  maxsus  o’rganamiz?",  "Til 

—  ijtimoiy  hodisa  deganda  nimani  tushunasiz?"  kabi  savollarni  havola  etishi 

mumkin.  O’quvchilar  matn  mazmunidan  kelib  chiqib  savollarga  og’zaki  yoki 

---

 

 

 

54

yozma javob beradilar. Ushbu savollarga kichik guruhlarning javobi eshitiladi. 

Yuqoridagi  darsning  (5-sinf,  1-chorak,  1-dars)  1-mashqida  "Quyidagi 

so’zlarning  o’zbek  tilida  paydo  bo’lish  sabablarini  aniqlang"  talabi  ko’yilgan. 

Kollej, litsey, tadbirkor, fermer, tuman, viloyat, kopmetensiya kabi so’zlarni har 

bir o’quvchi izohli lug’atlar asosida sharhlashga harakat qiladi.